Srbi sa državljanstvom zemalja EU mogu da glasaju za Evropski parlament

Koliki je broj državljana Srbije koji bi svojim glasovima mogli da utiču na sastav novog Evropskog parlamenta zahvaljujujći dvojnom državljanstvu ne može se precizno reći.

U Ministarstvu unutrašnjih poslova Srbije agenciji Beta je rečeno da nemaju evidenciju o građanima koji uz srpski imaju i pasoš neke od zemalja EU.

Takve podatke ne mogu da saopšte ni u ambasadama tih zemalja.

Potencijalno najbrojnije glasačko telo za majske evropske izbore čine građani Srbije koji uz srpsko imaju državljanstva Mađarske ili Hrvatske.

Prema zvaničnim statistikama u Srbiji živi više od 250.000 Mađara, ali je pravo na mađarsko državljanstvo pre nekoliko godina dato i direktnim potomcima žitelja nekadašnje Austrougarske što je u Srbiji prema nezvaničnim procenama iskoristilo na desetine hiljada građana.

Državljani Mađarske koji nemaju prebivalište u Mađarskoj do 2014. su na evropskim izborima mogli da glasaju jedino poštom, ali je u međuvremenu promenjen zakon.

Mađarski premijer Viktor Orban nekoliko meseci uoči izbora uputio je pismo na više hiljada adresa u Srbiji s pozivom sunarodnicima da „zajedničkim snagama kao mađarska zajednica“ na izborima iskažu svoj stav“ i glasanjem „omoguće da se sačuvaju i zaštite i evropska bezbednost, sloboda, versko i kulturno nasleđe“.

Uprkos tome za glasanje u ambasadi u Beogradu i konzulatu u Subotici do 19. maja prijavilo se ukupno 689 birača.

Na izborima za EP, prema nezvaničnim procenama, moglo bi da glasa i najmanje 200.000 građana sa dvojnim srpsko – hrvatskim državljanstvom, ali će odziv, veruje se, biti mnogostruko manji.

Na internet stranici hrvatske ambasade od kraja marta stoji detaljno upustvo s rokovima za prijavljivanje – registraciju, a Republički komesarijat za izbeglice naknadno je pozvao izbegle iz Hrvatske koji imaju hrvatsko državljanstvo i nemaju prebivalište u toj zemlji da ostvare svoje biračko pravo čak i ako se nisu prijavili do određenog roka.

Prema zvaničnim podacima u Srbiji je registrovano nešto manje od 60.000 Hrvata, od kojih, kako se veruje, otprilike polovina ima i hrvatsko državljanstvo a time i pravo da učestvuje na izborima.

Kako tvrde u Asocijaciji izbegličkih udruženja iz Hrvatske tome treba dodati najmanje 200.000 Srba koji su izbegli iz Hrvatske tokom ratnih 90-ih i koji imaju hrvatske domovnice.

Nasuprot tim brojkama, za glasanje je u ambasadi u Beogradu evidentirano 14.770 ljudi i još 12.429 u subotičkom konzulatu.

Odziv će verovatno biti manji, ako je suditi po izborima za hrvatski Sabor 2016. godine kada su u ambasadi Hrvatske u Beogradu glasala 104 birača, a u Generalnom konzulatu u Subotici 233.

U Srbiji živi i više od 18.000 građana koji se izjašnjavaju kao Bugari, a bugarsko državljanstvo postalo je popularno od ulaska te zemlje u EU. Ipak, dvojni bugarski i srpski državljani u Srbiji neće moći da biraju poslanike za Evropski parlament jer po važećem zakonu poslanike za Evropski parlament biraju punoletni državljani s pravom glasa uz uslov da su tri meseca pre izbora živeli u Bugarskoj ili nekoj od članica EU.

Za Evropski parlament ovog maja ne mogu da glasaju ni državljani Grčke i Italije s prebivalištem izvan EU, a ograničenja te vrste imaju i Kipar i Danska.

Slovenačka manjina u Srbiji broji svega oko 4.000 ljudi ali je broj građana sa državljanstvom te bivše jugoslovenske republike verovatno veći. Državljani Slovenije mogu da izadju na izbore u inostranstvu, a uslovi i procedure su različiti u zavisnosti od toga gde imaju prebivalište.

Državljani Rumunije kao i većine drugih zemalja EU, mogu da glasaju u diplomatsko-konzularnim predstavništvima te zemlje u inostranstvu, pa i u Srbiji.

Iako ima brojnu manjinu u Srbiji, Slovačka svojim državljanima ne omogućava da glasaju u inostranstvu i po tome je uz Češku i Maltu jedinstvena u EU.

Većina članica EU dozvoljava svojim gradjanima da glasaju u inostranstvu bez obzira da li žive u EU ili van nje, a uslovi su uglavnom isti kao i za one u zemlji. Glasa se na različite načine – poštom, mejlom ili lično, najčešće uz obavezu prethodnog prijavljivanja ili registracije. Podaci za sve članice mogu se naći na sajtu.

Pored prava da biraju državljani EU imaju pravo i da budu birani koje je u mnogim članicama EU dostupno i onima koji nemaju državljanstvo zemlje koju žele da predstavljaju u Evropskom parlamentu ali su njen rezident.

Prvi državljanin Srbije koji je postao poslanik u Evropskom parlamentu je Andor Deli koji je izabran kao poslanik vladajuće mađarske stranke Fides, ali verovatno i uz podršku sugrađana iz Vojvodine koji su na izborima za Evropski parlament 2014. mogli da glasaju samo poštom.

Evropski parlament bira se na pet godina pa će prvi evropski izbori na kojima bi Srbija mogla da učestvuje kao zemlja članica u najboljem slučaju biti oni 2029. godine.