Šta se 2015. dogodilo tokom sukoba u Kumanovu, na koji se vlast poziva povodom Banjske?

Ovaj sukob je ovih dana ponovo našao mesto u srpskoj javnosti, s obzirom da se zvaničnici iz Beograda pozivaju na ovaj događaj, odnosno na način na koji su u Prištini sahranjeni oni koji su u sukobu ubijeni, u kontekstu sukoba u Banjskoj.

Tridesetak napadača, za koje će se kasnije ispostaviti da su pripadnici „Oslobodilačke nacionalne armije“, su ušli u Kumanovo, krijući se u pojedinim kućama u Divljem naselju, gde većinski žive Albanci.

Sukob je započeo 9. maja, a sve je počelo tako što je policija, navodno po prijavi građana, želela da ih uhapsi. Građani su prijavili da su videli oko 50 naoružanih muškaraca, a zatim su iz Vlade saopštili da je oružana grupa imala 50 do 70 pripadnika.

Usledio je žestok odgovor naoružne grupe, a razmena vatre trajala je dva dana. Napadači su pucali iz automatskih i snajperskih pušaka, a koristili su i granate.

Tokom prvog dana policijske akcije evakuisano je stanovništvo u okolini poprišta sukoba, a mediji iz Srbije tada su pisali da je veliki broj Albanaca iz Kumanova prešao granicu sa Srbijom.

Misija OEBS-a imala je kontakt i sa pripadnicima makedonskog MUP-a i naoružane grupe.

Sukob je završio kada su se pripadnici oružane grupe predali uz posredovanje predsjednika vladajuće albanske partije DUI i OEBS-a.

Makedonsko tužilaštvo optužilo je 30 osoba za terorizam, a saopšteno je i da čak 18 osumnjičenih su etnički Albanci, ilegalni imigranti sa Kosova, a 14 stradalih članova grupe su nosili oznake terorističke „Oslobodilačke vojske Kosova“. Ovu poslednju informaciju saopštio je tada portparol makedonskog MUP-a Ivo Kotevski.

Kotevski je otkrio imena osoba za koje tvrdi da su predvodili napadače: Muhamed Krasnići, Mirsad Ndrecaj i Sami Uškini, koji su, kako tvrdi, javnosti poznatiji pod imenima komandant Mališeva, komandant Nato i komandant Sokoli.

Tadašnji predsednik Ivanov govorio je da je  „policija sprečila koordinisane terorističke napade na različitim lokacijama u zemlji koji bi izazvali ozbiljnu destabilizaciju, haos i strah“, napominjuči da informacije o aktivnosti ove oružane grupe imaju od početka 2015. godine, te da je o tome zemlja pisanim putem izvestila partnerske bezbednosne službe iz 17 zemalja EU i NATO, ali da to nije dalo rezultata, kao ni to što je na ova dešavanja upozorio tokom svog obraćanja u Ujedinjenim nacijama, nekoliko meseci pre sukoba.

Makedonski premijer iz tog vremena, Gruevski, poručio je da je to bila najteža akcija policije do tada. Naveo je da su u akciji neutralisanja napadača, za koje je Gruevski tvrdio da su planirali masovna ubistva, učestvovali policajci iz svih etničkih zajednica u zemlji.

Tadašnja visoka predstavnica Evropske unije za spoljnu politiku Federika Mogerini izrazila je duboko žaljenje zbog ovog oružanog sukoba i poginulih u Kumanovu koji se, kako je rekla, ne mogu promatrati kao etnički sukobi već kao delo kriminalnih grupa.

Makedonske vlasti proglasile su dvodnevnu žalost.

Sve se odigrao u vreme političke krize u Makedoniji, koja je datirala od opštih izbora 2014. godine u toj zemlji, nakon kojih SDSM optuživao konzervativnu VMRO-DPMNE za izbornu krađu, te su zbog toga bojktovali Skupštinu.

Optužnica

U optužnici koja je protiv pripadnika ove grupe podignuta navodi se da je grupa planski organizovala teroriste i da je s ciljem prikupljala novac, naoružanje, municiju i medicinski materijal.

Prema navodima Tužilaštva, ova grupa je prvobitno, 21. i 22. aprila, napala i opljačkala policijsku stanicu u planinskom selu Gošince, u blizini granice sa Kosovom.

Dodaje se da je grupa iz policijske stanice ukrala veliku količinu oružja, koju je 9. i 10. maja koristila u napadu na policiju u Kumanovu.

Sedamnaestoro optuženih nisu iz Makedonije, nego sa Kosova, a jedan od njih je imao i kosovsko i nemačko državljanstvo.

Svi optuženi su negirali optužbe, tvrdeći da je do dvodnevnog sukoba došlo jer su se oni branili od policije.

Sahrana u Prištini

Kasnije su objavljena imena ubijenih pripadnika oružane grupe koji su sa prostora Kosova: Đafer Zumeraj iz Prizrena (1972), Beg Rizaj iz Dečana (1977), Mirsad Ndrecaj iz Đakovice (1979), Valon Kabaši iz Orahovca (1985), Turgaj Gaši iz Prištine (1978), Samid Kastrioti iz Prizrena (1975), Hisen Rušiti iz Vučitrna (1965), Fatlum Višesela iz Ljipljana (1983) i Arben Ređaj iz Uroševca (1971).

Nakon identifikacije i uviđaja njihova su tela preneta n Kosovo, organizacije veterana OVK zahtevale su da ubijeni članovi oružane grupe budu sahranjeni uz vojne počasti i o trošku kosovskog budžeta

To nije bila jedina „akcija“ veterana OVK vezano za Kumanovski sukob – oni su i protestovali ispred zgrade kosovske Vlade sa zahtevom da se što pre  preduzmu konkretne mere kako bi se zaštitili građani Kosova koji su prije 10 dana uhapšeni tokom oružanog sukoba u Kumanovu.

“Nad članovima porodica, nad našim prijateljima i saborcima vrši se teror zbog nedostatka informacija, spekulacija i propagande o sudbini boraca za slobodu. Mi hoćemo da znamo gde su oni. Protestujemo protiv naših institucija koje više od sedam dana ostaju indiferentne kada je riječ o sudbini njenih građana”, naveo je tada predstavnik porodica uhapšenih i ubijenih osoba Taulant Gaši.

Zahtevi veterana OVK-a su uslišeni, a osmoro ubijenih, sudeći po medijskih izveštajima, sahranjeni su Prištini 26. maja.

Nešto pre sahrane oglasila se i Oslobodilačka nacionalna armija, čiji su pripadnici ubijeni u Kumanovu, navodeći da se „borba neće zaustaviti dok se u svim albanskim teritorijama ne bude vijorila nacionalna zastava“.

ONA je, takođe, navela da su pripadnici „kumanovske grupe“ ubijeni u okršaju sa „neprijateljskim Slavo-Makedoncima“, upozoravajući da če odgovorni za taj incident, poput makedonskog premijera Nikole Gruevskog, lidera DUI Alija Ahmetija i nekih kosovskih političara, biti „oštro kažnjeni“, preneli su tada mediji.

Nekoliko stotina građana opristilo se od ubijenih čiji su kovčezi bili izloženi u sportskoj dvorani „1. oktobar“. Sahranjeni su potom, uz najviše počasti, na groblju palih boraca u Prištini.

Na ispraćaju su bili i poslanici Demokratskog saveza Kosova tadašnjeg kosovskog premijera Ise Mustafe, kao i pojedini gradonačelnici iz te partije, poslanici Samoopredeljenja, Alijanse za budućnost Kosova.

Ispred osam kovčega Albanaca sa Kosova ubijenih u sukobu u Kumanovu, stajale su uniformisane osobe sa oznakama tzv. OVK koje su u rukama držale i zastave Albanije.

Jedan od ubijenih u oružanom sukobu sa policijom, bivši pripadnik OVK Beg Rizaj, sahranjen je u memorijalnom kompleksu u Glođanu, u opštini Dečani.

Upravo fotografije s ovih sahrana u danima nakon oružanog sukoba u selu Banjska, na severu Kosova i Metohije, pokazivao je predsednik Srbije Aleksandar Vučić, odgovarajući tako na kritike zbog proglašenja dana žalosti zbog dešavanja u ovom zvečanskom selu. Vučić je navodio da su i ubijeni kosovski policajac albanske nacionalnosti i trojica ubijenih Srba po slovu Ustava građani Srbije, te govorio kako su i Priština i međunarodna zajednica licemerni po pitanju Dana žalosti.