Titov diplomatski pohod ka Pokretu nesvrstanih

Na izložbi su prikazane arhivske fotografije koje prate ideju Pokreta nesvrstanih, od konferencije u Bandungu 1955. godine do osnivačke konferencije 1961. godine u Beogradu.

Cilj izložbe je da se na pregledan način predstavi priča o razvoju jedne ideje, o jednom smelom i neizvesnom putu čiji ciljevi su prevazilazili parcijalne interese bilo koje vrste, već su imali univerzalni domet i značaj. Naša tadašnja zemlja, Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija, igrala je bitnu ulogu u procesu osmišljavanja, izgradnje i održavanja Pokreta nesvrstanih.

Priča započinje 1956. godine na Brionima i prvim trilateralnim susretom Tita, Nasera i Nehrua, budućeg najužeg jezgra pokreta Nesvrstanih. Te iste godine zapadne sile intervenišu u Egiptu zbog nacionalizacije Sueckog kanala.

Sa druge strane, Sovjetski Savez interveniše u Mađarskoj zbog revolucionarnih previranja. Blokovsko svrstavanje poprimalo je globalne razmere a u takvim okolnostima balansiranje i realpolitika nisu imali izgleda na uspeh.

– Umesto pragmatizma Beograd se okreće idealizmu a Brionska deklaracija, tom prilikom usvojena, prerasta u spoljnopolitičku doktrinu. Prioritet postaje sveopšte blagostanje, borba protiv kolonijalizma a ne uski nacionalni interes, savezništva se formiraju dobrovoljnim prihvatanjem mirne koegzistencije a ne na osnovu geostrateških kalkulacija – ističe Matija Malešević, magistar politikologije na Moskovskom državnom institutu za međunarodne odnose.

Kako bi se povezao sa svojim saveznicima, Tito započinje diplomatski pohod brodom Galeb kroz zemlje Afrike i Azije tokom kojeg je jugoslovenska delegacija nailazila na srdačan doček domaćeg stanovništva. Direktor Zavoda za proučavanje kulturnog razvitka Marko Krstić nam je o Titovoj diplomatiji rekao:

– Ljudi percipiraju to putovanje kao produkt njegove autokratije i raskoši, što u principu, ako se uzme koji su bili ciljevi tog putovanja, onda nije više ni bitno. Jako je važno, to sagledati u tom kontekstu. Sa druge strane, razgovori koje je vodio u Jugoslaviji bili su na Brionima i nisu bili preterano formalizovani kroz zvanične posete već ih je vodio van zvanične diplomatske procedure.

Geopolitička pozicija Jugoslavije je u tom trenutku bila je veoma povoljna. Bila je jedna od retkih evropskih država bez obaveza prema vojnim blokovima ali i bez kompromitovane kolonijalne prošlosti, dovoljno fleksibilna da objedini širok spektar političkih i strateških kultura.

Već 1960. godine na Generalnoj sednici Ujedinjenih nacija, pokretači ideje Nesvrstanih odnose moralnu pobedu insistirajući da blokovski podeljene zemlje obnove kontakte radi relaksiranja međunarodnih odnosa. Prva konferencija Pokreta nesvrstanih održana je od 1. do 6. oktobra 1961. u Beogradu i na njoj je prisustvovalo 25 država.

Vili Brant, bivši nemački kancelar, napisao je: „Da Nesvrstani nisu postojali trebalo bi ih izmisliti. Oni podsećaju Sever na svoje obaveze prema Jugu.“