Zašto je Dačiću potrebna „još starija“ stranka?

Dok istoričar Milivoj Bešlin tvrdi da je SPS u svemu direktni opozit onome što su bile ideje, načela i praksa srpske socijaldemokratije s početka 20. veka, istoričar Dragmoir Anđelković ističe da SPS sa Srpskom socijaldemokratskom partijom deli vrednosti demokratije, socijalne pravde ali i nacionalne borbe.

Predsednik Socijalističke partije Srbije Ivica Dačić obeležio je 2. avgust – dan osnivanja Srpske socijaldemokratske partije 1903. godine, kao „drugi“ rođendan SPS-a, polaganjem venca u zgradi u kojoj je održan osnivački kongres SSDP.

Tom prilikom Dačić je najavio i da će SPS naredne godine proslaviti 120 godina od osnivanja, pozivajući se na tekovine i kontinutet prve srpske stranke koja je u svom nazivu imala obeležje socijalizma, nazivajući ovu partiju jednom od političkih „prethodnica“ danjašnih socijalista.

Kontinuitet o kome je govorio šef socijalista odnosi se na promenu imena Socijaldemokratske partije – u Socijalističku radničku partiju Jugoslavije, a od 1920. godine u Komunističku partiju, da bi od 1990. godine Savez komunista Jugoslavije postao SPS.

Isticanjem ovako „duge“ istorije, socijalisti, koji svakako važe za najdugovečniju stranku na današnjem političkom nebu Srbije, mogli bi postati još „stariji“, odnosno predstaviti se kao stranka sa najbogatijom istorijom.

Ipak, ta istorija nije uvek bila „svetla“, kako podsećaju sagovornici Danasa, pa možda u tome i leže razlozi za podsećanje na neke druge korene, osim onih koji se vezuju 1990. godine i nacionalsocijalizam Slobodana Miloševića na čelu SPS, ili za period komunističkog totalitarizma.

Dimitrije Tucović kao politički uzor?

Srpska socijaldemokratska partija (SSDP), osnovana je kao prva radnička partija u Kraljevini Srbiji 1903. godine, pod nazivom Srpska socijaldemokratska stranka (SSDP).  U nekoliko navrata je menjala nazive, izrastajući i spajajući se sa drugim strankama i pokretima. Vodili su je Dragiša Lapčević, Radovan Dragović, i Dimitrije Tucović kao jedan od njenih najistaknutijih osnivača i članova. U više navrata današnji socijalisti Ivice Dačića isticali su veze sa Dimitrijem Tucovićem, i pre nego što su se pozivali na korene SSDP. Godinama unazad praznik rada 1. maj, SPS obeležava tako što njihov lider Ivica Dačić polaže venac na grob Dimitrija Tucovića.

Istoričar Milivoj Bešlin ističe da SPS ne bi mogao ni pod kakvim okolnostima da se poziva na Dimitrija Tucovića i časnu istoriju Srpske socijaldemokratske partije.

– Nema govora da je SPS-u preteča ni SSDP ni Tucović. Štaviše, ne bi smeli da ih pomenu, jer je SPS u svemu direktni opozit onome što su bile ideje, načela i praksa srpske socijaldemokratije s početka 20. veka. Podsećam da je Tucovićeva SSDP bila jedina socijaldemokratska partija u Evropi koja je bila dosledno antiratno orijentisana i odbila je da izda principe i glasa za ratne kredite, što su učinile gotovo sve ostale socijaldemokratske partije u Evropi u osvit Prvog svetskog rata, naglašava Bešlin.

On ističe i da je, za razliku od srpske socijaldemokratije, Miloševićev SPS nastao kao ratnohuškačka i nacional-šovinistička partija pod čijim vođstvom je Srbija pokrenula i vodila ratove protiv svojih suseda u nameri da realizuje svoj velikodržavni koncept.

– U tim ratovima počinjeni su zastrašujući zločini i SPS dok postoji mora da nosi stigmu svoje zločinačke prošlosti, koje se, kao što vidimo, ne odriče ni danas. Naprotiv! Drugo, SPS je pod vođstvom optuženog ratnog zločinca Miloševića, vodio kosovski rat 1998-99. U njemu su počinjeni strašni zločini prema civilima, a prema podacima UN, kao i međunarodnih sudova, u etničkom čišćenju je proterano preko 800.000 albanskih civila, hiljade su ubijene ili se vode kao nestala lica. Nemali broj ljudi iz vrha tadašnjeg SPS-a je zbog toga i osuđen pred Međunarodnim sudom za ratne zločine – ukazuje Bešlin.

Bešlin: SPS ne bi smeo da se poziva na časnu istoriju srpske levice

Uz to dodaje da je najvažnija knjiga Dimitrija Tucovića “Srbija i Albanija” napisana da bi se osudili zločini prema Albancima na Kosovu, prema civilima, koje je počinila srpska vojska u Balkanskim ratovima. Pored toga, on ukazuje da je i odnos prema radništvu, kao okosnica delovanja Dimitrija Tucovića, bio potpuno drugačiji od onoga što danas zastupa SPS.

– Strasno je branio ugrožena radnička prava, pre svega u Beogradu i u tekstilnim fabrikama u Leskovcu, gde su bili začeci srpskog kapitalizma i žestoko se borio za prava ljudi i dece koji su bili nehumano eksploatisani, kao i drugde u Evropi tokom prvobitne akumulacije kapitala. S druge strane, SPS je tokom 1990-ih, ali i u skoro svim vladama kasnije, direktno razorio nasleđe jugoslovenskog socijalizma u polju socijalnih i radničkih prava i sproveo prvu kriminalnu privatizaciju koju su, da se naivni ne dosete, nazvali “društvena i ekonomska tranformacija”, naglasio je Bešlin.

Kao zaključak on izvodi da je, u svim ključnim elementima rada Dimitrija Tucovića i SSDP – protivljenje ratu, beskompromisna osuda zločina nad “drugima” i odlučna zaštita ugroženih i eksploatisanih radnika – SPS bio i jeste najdirektnija suprotnost časnoj istoriji Srpske socijaldemkratske partije i Dimitrija Tucovića.

– Ima još elemenata, ali ova tri ključna su dovoljna. Ne samo da oni ne bi smeli da se, falsifikujući istoriju i perući svoje biografije, pozivaju na časnu istoriju srpske levice, nego mi, kao društvo, ne bismo smeli to da im dopustimo, jer time sprečavaju mogućnost da se ovde konstituiše stvarna i realna levičarska alternativa podivljaloj ultradesnici i na vlasti i u tzv. opoziciji, naglasio je Bešlin.

Anđelković: Dobro je što SPS pravi otklon od Komunističke partije

Sa druge strane, istoričar Dragomir Anđelković ističe da je dobro što SPS na ovaj način pravi „otklon“ od Komunističke partije i totaliranih obeležja koja se za nju vezuju, te da ova stranka svakako ima dosta zajedničkih obeležja sa Srpskom socijaldemokratskom partijom.

– Dobro je što SPS pravi diskontinuitet sa komunističkom partijom i totalitarnim periodom koji je i u demokratskom i u nacionalnom smislu bio vrlo štetan za naš narod. SPS treba da se više oslanja na socijaldemokratsku tradiciju Srbije koja je uistinu respektabilna. Srbija je imala tu vrstu stranke kada mnoge druge države oko nas nisu ni postojale. Uz socijalnu dimenziju ona je uvek imala i tu nacionalnu, koju SPS takođe neguje – ističe Anđelković.

On dodaje da se od svoje istorije ne može pobeći, pa tako ni SPS ne može da „pobegne“ od veza sa Komunističkom partijom, ali je po njegovoj oceni to nešto od čega svakako treba praviti otklon i ne treba tražiti inspiraciju u takvom periodu istorije.