Agra (5): Neobična Crvena tvrđava

Tvrđava, jedna od najfinijih iz mogulskog perioda u Indiji, svojevrsni je ozidani grad. Na nju podseća kasnija Crvena tvrđava iz Delhija, no ova u Agri je očuvanija.

Crvena tvrđava, izgrađena u 16. veku, ima ogromne zidine od kamena peščara koje se u prečniku protežu 2,5 kilometara, a dostižu 21 metar u visinu. Tvrđavu je duž obala reke Jamune podigao treći i najmoćniji mogulski vladar Akbar (1542-1605), a dograđivali su je naslednici. Jamuna je prvobitno tekla pored istočnog oboda tvrđave i sultani su tu imali molove za kupanje.

Tvrđava je prvobitno izgrađena kao vojno utvrđenje, ali ju je Šah DŽahan transformisao u palatu. No, postala je njegov pozlaćeni zatvor pošto ga je sin Aurangzeb prigrabio vlast 1658. i tu je proveo poslednjih osam godina života.

Kapija Amar Sing na jugu danas predstavlja jedino mesto ulaska u tvrđavu i tu se kupuju ulaznice. Njen oštro zaobljeni oblik je imao za cilj da zbuni napadače koji bi prošli prvu liniju odbrane – širok jarak koji je vrveo od krokodila.

Šetnja kroz vrtove veličanstvene tvrđave zadivljuje razmerama izgrađenog. Tvrđava je lavirint građevina koje čine grad unutar grada, uključujući ogromne podzemne odeljke. No, posle mogula su mnoge građevine uništavali iranski vladar Nadir Šah, Marate, Džati… i konačno Britanci koji su tvrđavu koristili kao kasarnu i porušili blizu 500 različitih objekata. Danas indijska vojska kontroliše veći deo tvrđave i civilima nije dozvoljen pristup.

Unutar tvrđave se posebno ističe palata Džahandžiri Mahal koji je sultan Akbar podigao za sina i potonjeg moćnog vladara Džahanžira (1605 – 1627). To je možda najvrednija građevina u kompleksu, a služila je kao glavna zenana, palata za žene koje su pripadale kraljevskom dvoru.

Odatle staza vodi do velike Moti Masdžid, Biserne džamije čiju je izgradnju isključivo od belog mermera naredio sultan Šah Džahan. Džamija je zatvorena za posetioce, ali pre nje je Divan-i-Am, koji je Šah Džahan koristio za domaću upravu. To je odaja sa prestolom gde je sultan primao podnosioce molbi.

Male stepenice na levoj strani Divan-i-Am prestola vode do velikog dvorišta. Na levoj strani je mala ali prekrasna Nagina Masdžid (Dragulj džamija), koju je 1635. izgradio Šah Džahan za dvorske dame. Nešto niže je Bazar za dame sa dvora gde su kupovale potrepštine.

Udaljen od velikog dvorišta, duž istočnog zida tvrđave, nalazi se Divan-i-Kas (dvorana za privatne audijencije), rezervisana za važne velikodostojnike ili inostrane predstavnike. Nekada se tu nalazio Šaha Džahanov legendarni Paunov presto sa umetnutim dragim kamenjem – uključujući čuveni dijamant Koh-i-nor.

Presto je u Delhi preneo sultan Aurangzeb, zatim ga je Nadir Šah odneo u Iran 1739, da bi posle njegovog ubistva 1747. bio rasklopljen. Koh-i-nor, jedan od najvećih rezanih dijamanata na svetu, težak 105,6 carata (21.12 g) je posle Drugog rata Britanske Istočnoindijske kompanije i Imperije Sika 1848-1849. predat kraljici Viktoriji i sada je deo Dragulja britanske krune.