Albanija (3): Susret sa istorijom

Manastir je jedno vreme služio kao konjušnica, pa kasarna – i tom prilikom su oštećene i uništene freske i oltar. Sada se restaurira, kada smo ga posetili bio je zatvoren, ali zahvaljujući starešini manastira i zato što smo Srbi, dobili smo dozvolu da uđemo i razgledamo preostale freske iz vizantijskog doba.

Grad Kruja je smešten u brdovitom predelu, a poznat je po tome što je u njemu rođen Skenderbeg. Smešteni smo u velikom hotelu „Panorama“. U ovom planinskom gradiću nalazi se i četvrt starih kuća koje su pretvorene u prodavnice i male restorane. Šetajući kaldrmisanim uličicama mogu se videti brojni dućani i u njima predmeti narodne radinosti – čak i čuveni konjak „Skenderbeg“.

Posetili smo i očuvanu tvrđavu Kalaja kastel u kojoj je smešten Skenderbegov muzej. Postavka u njemu je dobro osmišljena i neobična jer se nalazi na nekoliko nivoa. Tu se nalaze stari dokumenti, knjige, stari nameštaj, geografske karte i scene iz mnogih bitaka. U ovom muzeju je i partitura – Vivaldijeve opere „Skenderbeg“. Na ulazu u muzej svakog posetioca dočeka – figura Skenderbega sa njegovim ratnicima – napravljena u belom mermeru.

Sa osamdeset pet hiljada stanovnika grad Skadar leži u ravnici na mestu – gde reka Bojana ističe iz Skadarskog jezera. U neposrednoj blizini reka Kiri se uliva u reku Bojanu. Na ovom prostoru u četvrtom veku pre nove ere ovde se nalazilo ilirsko naselje Rozafe, centar ilirskih plemena. Skadar je od 1043. godine bio prestonica srpskih vladara iz Zete. I pored bezuspešnih opsada grada Turci ga osvajaju 1479. godine – diplomatskim putem – potpisivanjem tursko-mletačkog mira. Uz pomoć srpske vojske, Crnogorci osvajaju grad, posle dugotrajne opsade 24. aprila 1912. godine – no, pod pritiskom velikih sila morali su se brzo povući. Osvajanje grada je bila „Pirova pobeda“ – jer je izginulo oko 10.000 vojnika. Skadar je ponovo zauzet 1915. i bio pod upravom Crne Gore do – početka 1916. godine. Posle proboja Solunskog fronta, Srbi ponovo zauzimaju Skadar, ali ga ubrzo predaju Francuzima, koji ga – 1919. godine ustupaju Albancima. U to vreme stara skadarska čaršija je imala oko 3.000 dućana. Kao i pre, trgovina je glavno zanimanje stanovništva, svaki dan je pazarni, radnje otvorene od jutra do večeri, trguje se na svim jezicima – u zadnje vreme je prisutan i srpski. U gradu i okolini ima bezbroj restorana sa italijanskom hranom, a cena po obroku je oko 10 evra. Kuriozitet jednog od restorana je što nudi – čak 212. jela. Skadar je i univerzitetski grad sa 7.000 studenata. Skadar na Bojani nazvan je po ilirskom gradu Rozafe. Za nas, Srbe, ovo mesto je veoma važno jer je to susret sa istorijom. Zapravo, ovo je tvrđava – mesto stradanja mlade neveste, Gojkovice iz pesme „Skadar na Bojani“. Mesto na kome je uzidana – uvek je vlažno, kažu, zbog njenog mleka. Legenda kaže da su tvrđavu sagradili braća Mrnjavčević.