Amsterdam: Gospod na tavanu

Voda u kanalima je blistala, blago zatalasana neprestanim prolaskom brodića i niskim preletima galebova; bešumno klizanje stotine bicikala koji su se pojavljivali odjednom na najužim delovima jednog od 1100 amsterdamskih mostića, omogućavalo je da se čuje i veseli žamor prolaznika, koji je u drugim turističkim „rajevima“ , po pravilu, „pokriven“ bukom automobila.

Šetajući uskim drvoredima ulica koje presecaju tri poluprstenasta kanala oko starog dela grada, prisetila sam se vica o Lalama koji, kad se „veseli vraćaju iz bircuza, ne mogu da pogode svoje domove jer su svi šorovi, kuće i kapije identični, raspoređeni s geometrijskom neprepoznatljivošću.

I uske zgrade duž amsterdamskih kanala , bez obzira na raznolikost boja na fasadama, sabijene jedna uz drugu bez ikakvog međuprostora, deluju toliko identično da se u strancu neminovno rađa pitanje: kako se u ovoj arhitektonskoj ujednačenosti , koja se replicira iz ulice u ulicu, snaći i pronaći onu pravu zgradu.

U 17. veku, koji se naziva zlatnim dobom Amsterdama, mogućnost ovakve zabune i dilema da li je pronađena baš tražena zgrada, predstavljale su, paradoksalno, veliku šansu za opstanak jedne marginalizovane socijalne grupe ali su bile i zametak današnje ideje o toleranciji na koju su stanovnici Amsterdama toliko ponosni.

U jednoj od gospodskih kuća, na pet spratova, sličnoj stotinama drugih duž obala Amstela, nalazi se nesvakidašnji muzej, tzv skrivena crkva, jedina preostala od desetine sličnih.

U vreme kada je Reformacija pobedila u većem delu Severne Evrope, katolici su postali neželjena, često prognana manjina, njihovi verski obredi su bili zabranjeni a kitnjaste katedrale pretvorene u protestantska svetilišta.

Preostali obespravljeni katolički žitelji Amsterdama pritajili su se, ali su nastavili da upražnjavaju svoju veru. Kao prvi hrišćani, počeli su da održavaju obrede u tajnosti – ovaj put ne u pećinama već na tavanima trgovačkih palata, koji su, kao što se može videti u pomenutom Muzeju Gospoda našeg na tavanu, bili pretvoreni u prave bogomolje gde je na bogosluženje moglo doći i više od stotinu ljudi.

Lavirintom strmih, zavijenih drvenih stepenica, stiže se, kroz brojne, salone, sobičke i hodnike, do tavana, sa velikim oltarom, minijaturnim orguljama i srebrnim relikvijama.

Kada je za broj vernika koji su dolazili na mise postalo nedovoljno stotinak stolica raspoređenih ispred oltara, naknadno su podignute i dve drvene galerije, obešene o metalne šipke, što je zabranjenoj bogomolji, bez obzira na svu dramatičnost situacije, davalo izgled nekog veselog baroknog pozorišta.

Jesenja svetlost prodirala je kroz tavanske prozore Muzeja odakle se pružao veličanstven pogled na kanale i na nekadašnje katoličko svetilište, katedralu Svetog Nikole… „Sve je ostalo isto, samo je naš Gospod morao da se krije na tavanu“, zapisao je melanholično u to vreme jedan od bogatih mecena Skrivene crkve

Istorijat Skrivene crkve je, prema današnjim kriterijumima, gotovo neshvatljiv primer netolerancije i to u gradu gde je tolerancija tako velika da se (ne od juče) sladunjavi otužni miris marihuane oseća na svim ulicama, šireći se slobodno iz kafića, restorana i bašti.