Beograd: Deset dana sa Miroslavljevim jevanđeljem

Novina je što je ovog puta ova rukopisna knjiga  smeštena za posetioce u potpuno novoj zaštitnoj klimatizovanoj komori, koju je  „samostalno finansirala Radmila Milentijević, osvedočeni poštovalac kulturne baštine i prijatelj Narodnog muzeja“ kažu u nacionalnom muzeju.

Radmila Milentijević je inače poznata i kao pisac, istoričar, bivši ministar u vladama SRJ i Srbije u vreme režima Slobodana Miloševića, žena koja se vezuje za „američki raskol“ u SPC. Povodom predstojećih božićnih i novogodišnjih praznika,  Miroslavljevo jevanđelje ove godine dostupno je javnosti počev od jučerašnjeg praznika svetog Nikole  Mirlikijskog Čudotvorca do 29. decembra.

Najstarija sačuvana ćirilična rukopisna knjiga, nastala je osamdesetih godina 12. veka, napisana je na pergamentu i sadrži 181 list, ukrašen sa 320 inicijala i minijatura.

Istoričari umetnosti procenjuju da je naručioca, kneza  Miroslava po kome je dobila ime, inače strajeg brata velikog župana Stefana Nemanje, koštala kao izgradnja manjeg srednjovekovnog grada. Ime poručioca ove bezvremeno lepe rukopisne knjige neverovatne sudbine , koja uključuje i više čudesnih nestajanja,  potvrđuje i zapis na 181. listu Jevanđelja koje je, kako se veruje,  bilo namenjeno njegovoj zadužbini – episkopskoj crkvi Svetih aposotola Petra i Pavla u Bijelom Polju na Limu.

U Narodnom muzeju u Beogradu čuva se 180 listova Miroslavljevog jevanđelja, kao najvredniji eksponat u kolekciji iz perioda nastajanja srpske srednjevekovne države, dok se o jednom istrgnutom listu brine Nacionalna biblioteka Saltikova-Ščedrina u Petrogradu. Više naprednjačkih vlada, kao i njena dva poslednja predsednika Srbije tvrde da su sa „ruskim vrhom“ ugovorili da se u Srbiju vrati 166. list, koji je ruski vladika Porfirije Uspenski odneo sredinom 19. veka  iz manastira Hilandara.

„Miroslavljevo jevanđelje pisano je na staroslovenskom jeziku, srpske redakcije i raške ortografije. Po svom sastavu je jevanđelistar – bogoslužbena knjiga koja ima delove četiri jevanđelja raspoređene prema redosledu čitanja u toku crkvene godine. Osim jevanđeoskog teksta, ispred svakog čitanja ima ispisane alilujare. Tekst Jevanđelja je pisan perom u dve kolumne, mrkom i crnom bojom, a većina naslova crvenom. Knjiga sadrži 296 minijatura crtanih perom, a zatim bojenih četkicom crvenom, zelenom, žutom i belom bojom i ukrašenih zlatom…“, kažu u Narodnom muzeju.

Tome treba dodati i da je Kalendar (mesecoslov) ovog jevanđelja  vezan za tipik carigradske crkve Svete Sofije. Po pismu i sadržaju, rukopis pripada vizantijskoj tradiciji, dok po stilu minijature i inicijali su najlepši primer prožimanja istočnih i zapadnih uticaja. Kaligrafija, minijature i inicijali sa fantastičnim motivima flore i faune i neobičnim ljudskim predstavama predstavljaju vrhunsko umetničko remek delo.

Miroslavljevo jevanđelje koje se u Narodnim muzeju u Beogradu čuva od 1945, aktom Narodne skupštine pre 40 godina proglašeno za kulturno dobro od izuzetnog značaja, a od juna  2005. nalazi se na Uneskovoj listi Pamćenje sveta. Režim prema kome se izlaže samo jednom godišnje propisla je Narodna biblioteka Srbije.