Cavtat: Portret velikog Vlaha Bukovca

Tu je rođen Valtazar Bogišić, pravnik, veliki intelektualac, poliglota, vlasnik ogromne biblioteke, koji se zalagao za jugoslovenstvo i čiji se spomenik nalazi na početku rive baš kao i Crkva Svetog Nikole iz 15. veka.

Na kraju rive su crkva Gospe od snijega i franjevački samostan, a pored je spomenik velikom slikaru Vlahu Bukovcu.

Sedim kraj njega koji drži mapu za crtanje, baš kao što je on voleo da se meštani okupljaju i gledaju kako crta brodice u luci, nadajući se da bi mu moje pegavo lice, velike radoznale oči i osmeh sa rupicama na obrazima bili interesantni za portret.

Vlaho Bukovac. Životna priča kao kakva bajka ili kakav avanturistički roman. I ovo bi bilo dovoljno: rođen u Cavtatu, studirao slikarstvo u Parizu, a do kraja života bio profesor na prestižnom univerzitetu u Pragu.

Vlaho, sin italijanskog mornara koji je s broda sišao ugledavši lepu meštanku, zaljubljivao se, baš kao i „pape“, lako u sve što vidi, a sve što je video crtao je, da sačuva u svom jedinstvenom spomenaru u kome su dominirale slike ljudi koje je sretao.

I baš kao što je umeo da poetizira očevo prezime, prevodeći ga u Bukovac, tako je umeo da prepoznaje lepote koje je video ploveći morem, gledajući luke Latinske Amerike, u San Francisku portretišući one koji su se obogatili koju godinu ranije našavši zlato i verujući da im je to čudo došlo od Franja Asiškog, po kome nazvaše grad nastao vek ranije.

Portreti su ostali po zidovima raskošnih kuća, a Vlaho se otisnuo u Pariz. Sedeći u bistroima na Monmartru, emocijama boji impresije. I pariški salon osvaja s lakoćom, baš kao i kralja crnogorskog i kraljevsku porodicu Srbije, baš kao i Štrosmajera. Imati portret sa potpisom Bukovca bilo je prestižno i kod engleske aristokratije.

Pa, ipak, njegov je pogled uvek bio pogled onog istog zaljubljenika u Cavtat i ideju jugoslovenstva, baš kao i njegovog zemljaka Bogišića.

I jedan i drugi želeli su da budu sahranjeni u Cavtatu. Možda zato što je baš tu groblje koje je posebna vrednost, sa mauzolejem koji je od bračkog mermera sagradio lično Ivan Meštrović za tužnu porodicu Račić, bogatih brodograditelja iz Cavtata.

Na zvonu, izlivenom takođe po Meštrovićevu nacrtu, upisana je njegova misao: „Saznaj tajnu ljubavi, riješit ćeš tajnu smrti i vjerovati da je život vječan.“ Sa tog mesta pogled se gubi na pučini, a pučina – to je sloboda, to je beskraj.