Cetinje (3): Treća po bogatstvu riznica SPC

Ikone postavljene u dva reda izradili su 1883. u neovizantijskom stilu braća Đinovski.

Manastirska riznica je, prema bogatstvu svog duhovnog i materijalno-istorijskog sadržaja koji ima osmovekovni kontinuitet, jedna od tri najznačajnije u SPC.

U riznici Cetinjskog manastira čuvaju se zbirke dragocenosti kao što su: rukopisne i štampane knjige, Jevanđelja u okovu, ikone, krstovi, žezla, štapovi, kandila, kadionice, kivoti, diskosi, putiri, dikirije i trikirije, darohranilice, petohlebnice, svećnjaci, krune, zvona, litijski barjaci i zastave, pečati, ordenje i medalje, odežde, epitrahilji, omofori, mitre, plaštanice, gramate o rukopoloženjima vladika, dela likovne umetnosti.

Cetinjski manastir poznat je kao čuvar desne ruka svetog Jovana Krstitelja, kojom je na Jordanu krstio Isusa Hrista i čestice Časnog krsta Gospodnjeg.

Ove svetinje su zajedno sa ikonom Bogorodice Filermose, za koju se veruje da je delo apostola i jevanđeliste Luke, preko ruskog carskom doma Romanovih i Kraljevske kuće Karađorđević posle aprilskog sloma Kraljevine Jugoslavije 1941. putevima Gospodnjim stigle najpre na Ostrog, a potom i Cetinje.

Iako su relikvije koje se čuvaju u italijanskom gradu Bariju otvorile „dilemu“ koliko je desnica imao Sveti Jovan Krstitelj i Preteča Gospodnji, u Cetinjskom manastiru nemaju nikakvih sumnji u autentičnost svetinje koju čuvaju.

Mada je poverena Crkvi, ikona Bogorodice Filermose sada se nalazi u „Plavoj kapeli“ Istorijskog muzeja Crne Gore u Cetinju.

Ova svetinja vekovima bila je u vlasništvu Malteških vitezova, koji su je poklonili Romanovima.

U Rusiji je čuvana skoro vek i po, do Oktobarskog prevrata, kad je tajno, neki tvrde preko Danske i Nemačke, zajedno sa česticom Časnog Krsta i desnicom Svetog Jovana Krstitelja stigla u Beograd na brigu kralja Aleksandra Prvog Karađorđevića, ruskog đaka i nesuđenoj carskog zeta.

Do 1941. nalazila se u dvorskoj kapeli na Dedinju, a pri povlačenju preko CG posle aripskog sloma kralj Petar Drugi je sve tri relikvije, kako se veruje, predao patrijarhu Gavrilu Dožiću.

U bogatoj crkvenoj riznici na Cetinju od istorijskih predmeta čuvaju se i epitrahilj Svetog Save iz 13. veka, štap Ivana Crnojevića, kruna srpskog kralja Stefana Dečanskog iz 14. veka, koja je bila uzor za istovetnu krunu kojom je 1910. krunisan kralj Nikola Petrović. Za jedan od mnogobrojnih starih crkvenih barjaka veruje da je pripadao Bošku Jugoviću.

Među rukopisnim knjigama važno mesto imaju ćirilično Jevanđelje Divoša Tihoradića iz ranog 14. veka, Cetinjski letopis poznat i kao Cetinjska hrisovulja – zbirka rukopisa: pisama, dokumenata, izveštaja i pesma, koje je sakupio mitropolit Vasilije Treći Petrović Njegoš i sam autor nekoliko tekstova…

Osim nebeske zaštitnice Presvete Bogorodice, kojoj je posvećena manastirska crkva, Cetinjski manastir čuvaju mošti svetitelja: svetog Petra Cetinjskog, svetog Teodora Stratilata stare 16 vekova koje su iz razorenog manastira svetog Marka u Podgorici sačuvane i predate Mitropoliji posle oslobođenja od Turaka zahvaljujući muslimanskoj porodici Đečevića, kao i čestice moštiju svetih srpskih patrijarha Arsenija Sremca i Maksima, svete Ane Kašinske, novomučenika Glamočkih, svetih ruskih velikomučenica Jelisavete i Varvare, svetog Jovana Šangajskog, svetih mučenika Vitlejemskih…

Cetinjska crkvena riznica zapravo je „svedok“ kulturnih i političkih prilika koje su u proteklim vekovima obeležile život Mitropolije crnogorsko-primorske.