Cezareja: Skrivena prošlost Mediterana

… važan ranohrišćanski centar i trgovačka luka, grad koji je doživljavao uspone i padove kroz vladavinu najpre Persijanaca, pa Grka, Rimljana, Vizantinaca, Arapa, Krstaša, Mamluka i Otomana. Danas je Nacionalni park i jedan od najvažnijih arheoloških lokaliteta u Izraelu.

Na vrhuncu svoje moći, Herod, zvani Veliki, gradi impozantno gradsko naselje na mestu stare feničanske luke i posvećuje ga rimskom imperatoru Oktavijanu Avgustu Cezaru. Otuda ime Cezareja koje se zadržalo do danas. Postao je važan rimski grad, veliki trgovački centar i imao je značajnu ulogu u istoriji drevnog Izraela.

Herod Veliki je, pored najveće veštačke luke, vrlo komplikovanog projekta ispod i iznad vode, izgrađene na otvorenom moru, sa velikim skladištima, sagradio i svoju palatu na samoj obali, sa bazenom i kolonadama, zatim teatar sa 4.000 mesta i danas u funkciji za letnji festival muzike. Iz tog vremena je i drugi amfiteatar za 10.000 gledalaca, mreža ulica, javno kupatilo, hipodrom sa 30.000 mesta, prostor za hram, skver za statue, veliki akvadukt, dugačak 5km koji je snabdevao grad vodom sa severa.

Tek kada su, sredinom dvadesetog veka, arheolozi otkrili i obradili lokalitet, na kome se i danas radi, videla se sva vrednost i značaj ovog grada na Mediteranu. U Cezareji su živeli Pagani, Samarićani, Jevreji i Hrišćani i kasnije Arapi i druga muslimanska plemena. Iz vremena vizantijske vladavine vidljivi su ostaci utvrđenja, ulica i zidova koji su opasavali grad. Tada je u Cezareji bilo i sedište mitropolije.

U VII veku grad je pao u ruke Arapa koji su bili većina sve do Krstaških ratova. Grad je izgubio politički i ekonomski značaj i mnogi su ga napustili. Krstaši ga obnavljaju i ponovo utvrđuju. Nakon razaranja Mamluka, u XIII veku, ruševine grada su služile kao materijal za gradnju po regiji sve do kraja XIX veka, kada Otomani naseljavaju izbeglice iz Bosne. Cezareja dobija arapsko ime Kišarija. Imigranti iz Bosne su na ruševinama sagradili ribarsko selo. Važnost zatrpanih ruina nije izlazila na videlo.

Kada je Isak Rabin 1948. sa svojom jedinicom osvojio grad, on je ubrzo nakon toga pretvoren u Nacionalni park Cesarea Maritima. Sredinom prošlog veka su otpočela opsežna arheološka iskopavanja koja su otkrila ostatke iz raznih perioda. Neke građevine su veličanstvene lepote i značaja.

Od 2000. godine lokalitet je uvršten u kulturnu baštinu Uneska. Među zanimljivim otkrićima je kameni blok, nađen u blizini amfiteatra, sa imenom Pontija Pilata, prokuratora ili prefekta Judeje, što je važan dokaz postojanja ove biblijske ličnosti, čije sedište je bilo u Cezareji. Ili prelepi podni mozaik iz Cezareje koji danas krasi zidove aerodroma Ben Gurion.

U središtu ovog grada, svojevrsnog arheološkog lokaliteta, gde je nekad bio prostor za hram, pa vizantijsku baziliku, pa katoličku katedralu i džamiju, nalazi se nekoliko lepih galerija, radionica stakla, gde se duvanjem staklene smese izlivaju forme posuda iz antičkih vremena i prodaju, naravno, kao suveniri. Cezareja i danas izgleda carski i svedoči o bogatoj istoriji prošlih epoha.