Ekvador (1): Galapagos, začarani arhipelag

Kroz severni deo arhipelaga prolazi ekvator. Prvi pismeni posetilac, panamski biskup, sredinom šesnaestog dao je arhipelagu ime Začarana ostrva, jer je tamo zalutao nošen jakim morskim strujama i verovatno se, zbog njih, i teško iskobeljao iz arhipelaga. Ostavio je zapis o onome što ga je fasciniralo – džinovskim kornjačama, koje su se mogle jahati; po njihovom oklopu, nalik sedlu, srednjevekovni kartografi dali su arhipelagu ime Galapagos.

Zvanično ime ove grupe ostrva danas je Kolumbov arhipelag.

Ostrva Galapagosa su vulkanskog porekla i na pojedinima od njih nalaze se aktivni vulkani. Mlađa ostrva (do milion godina) su na zapadnom delu, a starija (nekoliko milona godina) na istoku. Vulkanske formacije vidljive su svuda.

Na ostrvu Santa Kruz, na kome se nalazi i najveće od nekoliko naselja na Galapagosu, Puerto Ajora, ove formacije skrivene su u gustim šumama – dve manje kaldere, nastale urušavanjem posle povlačenja magme („Blizanci“) i nekoliko tunela, koje je formirala očvrsla lava. Vulkanski pejsaž, skoro nalik na mesečev, nalazi se na malom ostrvu Bartolome.

Preko golog tla sa oštrim formacijama lave i retkim kaktusima sobne veličine, put vodi do vrha vulkanskog brda. Sa vrha se pruža impresivan pogled na ostrvce, kojom dominira visoki usamljeni stub stvrdnute vulkanske prašne (tuf) i na obližnje ostrvo Santjago, sa raštrkanim ugašenim vulkanima koji imaju oblik izdignutog štita. Ovaj pejaž je Hermana Melvila, autora Mobi Dika, učinio depresivnim: „Ni u jednom svetu, osim u paklu, ovakva zemlja ne postoji“ („Začarana ostrva“).

Ni najpoznatijeg posetioca Galapagosa, prirodnjaka Čarlsa Darvina, izgled arhipelaga nije impresionirao. Njegov boravak na ostrvima, koji je trajao svega mesec dana, pomogao mu je u formulisanju teorije evolucije.

Nasumce skupljajući primerke ptica na Galapagosu, stvorio je osnovu za svoje zaključke. Sređujući ih, setio se reči lokalnog guvernera da može po šarama na oklopu svake kornjače prepoznati s kojeg je ostrva. Pošto nije poneo džinovske kornjače (toliko velike, piše u „Putovanju brodom Bigl“ da ih šestorica ili osmorica ne mogu podići sa zemlje), teoriju je formulisao na osnovu prikupljenih primeraka zeba.

Zebe sa različitih ostrva Galapagosa imale su različite oblike kljunova, prilagođene uslovima života i ishrane na svakom od tih ostrva.

To je značilo samo jedno: nastale od zajedničkog pretka, doletelog sa južnoameričkog kopna, prilagođavanjem životnoj sredini na svakom od ostrva, formirane su posebne, odvojene vrste zeba, koje su nasleđem prenosile modifikovane karakteristike na potomstvo.

Recimo, zeba-detlić, koja u kljunu nosi trn kaktusa da vadi larve iz kore kao htranu, preneće tu veštinu na svoje mladunce. U šumi kaktusa na ostrvu Santa Fe snimio sam lokalnu vrstu zeba, ali to nije bila ova.