Viminacijum – Eldorado za arheologe

“Ja mislim da će Viminacijum za jedno šezdeset, sedamdeset godina biti najznačajniji svetski lokalitet po saznajnim procesima koje će da donese”, izjavio je svojevremeno Miomir Korać, direktor Arheološkog instituta SANU i rukovodilac projekta Viminacijum.

Arheološki park Viminacijum zvanično je otvoren 5. oktobra 2006. godine. Tada su i voda i struja dovedeni do objekata na lokalitetu, obezbeđena je celodnevna čuvarska služba i uveden je stalni video nadzor. Na Viminacijumu je zaposleno dvadesetak mladih ljudi iz okolnih mesta. Arheološki park raspolaže sa tavernom u kojoj se posetioci mogu okrepiti tokom posete lokalitetu, suvenirnicu sa velikim izborom suvenira, knjiga i edukativnih igara.

Do sada je sedam objekata pokriveno i otvoreno za posetioce. To su severna Glavna kapija legijskog logora (Porta praetoria), nekada omiljene Rimske terme, prostrani Amfiteatar sa 12.000 mesta, Mauzolej sa fresko oslikanim grobnicama u kojem je najverovatnije sahranjen rimski imperator Hostilijan, Mamut park sa ostacima životinja starih milion godina, Domus Scientiarum Viminacium – Naučno istraživački i turistički centar i Zanatski centar sa pećima za proizvodnju keramike i opeke.

1 OD 10 NAJBOLJIH

Ovo nalazište je, pre svega, veliki projekat oko koga je okupljena izvanredna ekipa od 25 istraživača gde svako od njih ima svoj prostor koji istražuje.

Prethodne godine oni su imali sjajne rezultate i u istraživanju rimske vile Rustike, kuće jednog bogatog rimskog građanina, koji nije živeo skromno, živeo je na nekih skoro 5.000 kvadratnih metara. Arheolozima je posebno interesantan bio rad na rimskom legijskom logoru i istraživanje rimske kanalizacije.

Broj posetilaca Arheološkog parka Viminacijum je već odavno premašio brojku od 100 hiljada. Možda je malo u poređenju sa posetom, na primer, Pompeje, ali je mnogo u odnosu na broj ljudi koji posećuje našu zemlju. Taj broj se stalno povećava zahvaljujući novim sadržajima, a s druge strane Viminacijum sve više postaje prepoznatljivo ime.

– Holanđani su ga proglasili za jedan od deset najboljih arheoloških kampova iz rimskog perioda što je vrlo značajno. Danas na mreži imate preko milion i po linkova na pojam Viminacijum, što znači da je postao globalno mesto koje treba videti – otkriva profesor Korać.

O Viminacijumu piše i svetska štampa. Slogan Si-En-Ena je „Dobro došli u zemlju rimskih careva“. Profesor Korać veruje da će ovaj arheološki park za šezdeset, sedamdeset godina biti najznačajniji svetski lokalitet po saznajnim procesima koje će doneti.

– Viminacijum ima tu privilegiju da na tih 400 hektara ne postoji ni jedna savremena anglomeracija tako da je to u stvari Eldorado za arheologe, čak za trećinu veći od Pompeje. Tako da ćemo imati šta da pokažemo. Istraživački tim Viminacijuma je čak, došao do tog stepena da deponuje artefakte koje danas ne razumemo, ali ostavlja budućim generacijama koje će možda moći da ih protumače – napominje Korać.

Arheološki park posećuje dosta stranih turista i čitav prostor je prilagođen upravo njima. Svih sedam vodiča govore bar dva strana jezika, a posetioci su često zapanjeni cenom posete Viminacijumu.

Turistička promocija Viminacijuma zahtevala je ispunjavanje uslova za normalno funkcionisanje. Izrađen je projekat turističke signalizacije iz svih putnih pravaca ka Viminacijumu, a na terenu je i postavljena turistička signalizacija iz pravca od Beograda do Viminacijuma. Sa evropskim brodarima je usklađena satnica plovidbe za posetu lokaliteta. Uvršten je u biciklističku rutu „Atlantik-Crno more“.

– Pokazuje se da samo nešto što je deo neke rute donosi enormno veći broj posetilaca. Mogu se napraviti rute mamuta, rute praistorije, rute antike, ruta srednjeg veka, ali bilo koju rutu da napravite u stvari radite jedan za drugoga – predlaže rukovodilac ovog Arheološkog parka Korać.

OTKRIVENO VIŠE OD 13.500 GROBOVA

Priča o nekadašnjem sjaju i propasti rimskog grada i vojnog logora Viminacijuma, skrenula je pažnju ne samo nacionalne, već i svetske javnosti, koja sa nestrpljenjem očekuje da Viminacijum na svetskoj kulturno-istorijskoj sceni zauzme mesto koje mu sa pravom pripada.

U poslednje tri decenije XX veka obavljena su istraživanja viminacijumskog grada mrtvih ili nekropola i do sada je otkriveno više od 13.500 grobova. Na istraživanju rimskog grada i vojnog logora radi interdisciplinarni tim, sastavljen od izuzetnih stručnjaka iz različitih oblasti. Projekat Viminacijum, pored arheologa, okuplja matematičare, elektroinženjere, geofizičare, geologe, petrologe, istraživače koji se bave daljinskom detekcijom, 3D modelovanjem i prepoznavanjem oblika, ali i veštačkom inteligencijom. NJihova želja je da trgovi i hramovi, pozorišta i hipodrom, kupatila, ulice i četvrti grada izrone iz oranica u kojima su se vekovima nalazili i postanu deo svetske i naše kulturne baštine, ali i simbol prepoznatljivosti dunavskog areala.

Iz istorijskih izvora je poznato da je Viminacijum bio značajno vojno uporište u kome je bila stacionirana rimska legija (legio VII Claudia pia fidelis). Arheološkim iskopavanjima u poslednjoj četvrtini dvadesetog veka polako izranja iz šturih istorijskih svedočanstava i predstavlja se kao grad, koji je u svojoj istoriji dugoj šest vekova, imao dinamičan razvoj i bio mesto gde su se susretale ne samo kulture istoka i zapada već i mesto u koje su trgovci iz Rimskog carstva rado zalazili. Izgleda da je materijalna osnova ovog grada, čija je roba nalazila kupce i van granica matične provincije bila osnova da na ovom prostoru zažive i raznovrsne umetničke radionice. Upravo te radionice tokom IV veka ostaviše nam neka od najznačajnijih dela fresko oslikanih grobnica kasnoantičkog perioda.

Viminacijum kao značajno vojno sedište i glavni grad rimske provincije ponikao je na teritoriji keltskog plemena Skordiska.

NJegova veličina i značaj posledica su više činjenica, od kojih svakako treba pomenuti i bogato zaleđe u dolini Mlave, ali i izuzetno povoljan geografski položaj, kako u sistemu odbrane severnih granica Carstva tako i u spletu komunikacija i trgovinskom prometu.

U XIX veku još su se nazirali obrisi antičkog grada Viminacijuma i vojnog logora: široke ulice koje se seku pod pravim uglom, trgovi, pozorišta, kupatila, vodovod, gradski bedemi i kule .

Naselje je dobilo gradski status u prvoj polovini II veka, u vreme Hadrijanove vladavine, najverovatnije 117. godine, kada dobija status municipija i ime Viminacium Aelium Hadrianum.

OD HADRIJANA DO GRACIJANA

Gotovo da nije bilo rimskog imperatora koji nije prošao kroz Viminacijum ili u njemu boravio duže ili kraće vreme. Od poseta rimskih imperatora svakako treba pomenuti boravak Hadrijana koji na Viminacijumu dva puta organizuje lov. U dva maha ga je posetio rimski imperator Septimije Sever, a kasnije su u njemu boravili i drugi imperatori: Gordijan III, Filip Arabljanin, Trebonije Gal, Hostilijan, Dioklecijan, Konstantin Veliki, Konstancije I i Julijan. Koliko je poznato, Gracijan je bio poslednji imperator koji je posetio Viminacijum.

U III veku, u vreme Gordijana III, Viminacijum je postao kolonija i stekao pravo kovanja novca. Iz istorijskih izvora je poznato da se 284. godine, u neposrednoj blizini Viminacijuma odigrala presudna bitka za prevlast nad ovim prostorima između dvojice rimskih imperatora Dioklecijana i Karina. O ovom vremenu svedoči i mermerni portret Karinovog sina Karinusa, koji se čuva u depoima muzeja u Požarevcu. U IV veku Viminacijum je bio značajno episkopsko sedište. Grad je svakako definitivno razoren sredinom V veka u najezdi Huna. Grad više nikad nije bio obnovljen, a kao vojno uporište je obnovljen u VI veku u vreme vladavine Justinijana.

Avantura park

Posebne atrakcije za putnike i namernike su Avantura park u kome se posetioci mogu okušati u veštinama rimskih legionara kao i poseban prostor posvećen edukaciji i zabavi dece.

Turistička promocija Viminacijuma zahtevala je ispunjavanje niza uslova neophodnih za normalno funkcionisanje. Izrađen je projekat turističke signalizacije iz svih putnih pravaca ka Viminacijumu, a na terenu je i postavljena turistička signalizacija iz pravca Beograda do Viminacijuma. Sa evropskim brodarima postignut je dogovor o satnici posete Viminacijumu. Poseta Viminacijumu uvrštena je u biciklističku rutu Atlantik-Crno more kao punkt D210. Na DVD je dostupan TV film „Viminacium lumen meum“ (engleski, srpski jezik), kao i CD Viminacijum (na nemačkom, engleskom i srpskom jeziku).

Naučni skupovi

Na prostoru Viminacijuma održani su brojni multinaučni skupovi među kojima se izdvaja 24. Međunarodni 24. LIMES Kongres koji je 2018. okupio više stotina elitnih istraživača iz 45 zemalja sa svim meridijana.

Limes Kongres arheologa je prestižni naučni skup koji se održava svake treće godine i okuplja najznačajnije istraživače granica Rimskog carstva, arheologe i istoričare iz celog sveta. Centar njihovih interesovanja predstavljaju granične oblasti, odnosno limesi, zatim strategija i organizacija imperijalne vojske.

Viminacijum širom sveta

Usled izvanrednog interesovanja za Viminacijum širom sveta, izložba posvećena ovom lokalitetu i antici na teritoriji Srbije do sada je održana u više gradova u Evropi, Severnoj i Južnoj Americi. U Severnoj Americi izložba je gostovala u Vašingtonu, NJujorku, Bostonu, Čikagu, San Francisku i Los Anđelesu. Zbog velikog interesovanja u Vašingtonu, NJujorku i Budimpešti izložba je postavljena čak dva puta. U Evropi izložbu su videli ljubitelji rimskog kulturnog nasleđa u Londonu, Budimpešti, Rimu, Milanu i Valeti. Izuzetno interesovanje za izložbu vlada u Južnoj Americi, pa su je videli stanovnici Urugvaja (Montevideo), Argentine (Buenos Ajres) i Paragvaja (Asunsion), Čilea (Santjago de Čile), Brazila (Brazilija), Perua (Lima), Bolivije (La Paz).

U pripremi su izložbe u sledećim gradovima u svetu. U Južnoj Americi: Kito (Ekvador) i Meksiko Siti (Meksiko). U Evropi: Trani (Italija), Madrid (Španija), Lisabon (Portugalija), Moskva (Rusija), Prag (Češka), Tel Aviv (Izrael) i Kembridž (Velika Britanija). U Aziji: Peking (Kina), NJu Delhi (Indija).

Izložbu čine 18 glava imperatora rođenih na prostoru Srbije (autorski radovi Sonje Petrović i Vuka Đuričkovića) i maketa rimskoga grada Viminacijuma i legijskog logora na Viminacijumu gde je bila smeštena rimska legija VII Klaudija (legio VII Claudia pia fidelis). Maketa Viminacijuma je plod višegodišnjeg rada profesora sa Fakulteta primenjenih umetnosti, našeg vodećeg scenografa Dragomira Petrovića. Urađena je na osnovu geofizičkih istraživanja antičkog grada i legijskog logora. Dimenzija makete su 8,50 x 4,50 metara. Izvanrednu postavku izložbe je uradio Zvonko Petković sa Fakulteta primenjenih umetnosti. Glave rimskih imperatora je postavio u providne kapsule od klirita i napravio izvanredni konstrast savremenog i antičkog. Dodatni sadržaj izložbe čine replike zlatnog nakita, kao i replike arheoloških nalaza. Štampani propagandni materijali koji prate izložbu su na srpskom, engleskom, italijanskom i španskom jeziku.

Mitovi stari i novi

Na pozornici Viminacijuma redovno gostuju prestižni umetnici iz Srbije i sveta. Izvode se operske predstave, koncerti slavnih pevača i likovne kolonije, a već nekoliko godina tu se održava i jedinstven pozorišni festival pod nazivom „Viminacijum fest – mitovi stari i novi“.

Trka legionara

Pod sloganom „Probudi legionara u sebi“, na stazama nekada moćne rimske imperije, održava se tradicionalna Trka legionara. Trka je zvanično sertifikovana i uvrštena u međunarodni sportski, odnosno atletski kalendar događaja. Ono što ovu trku izdvaja od drugih jeste trasa trke koja se dobrim delom proteže po samoj obali Dunava kao i istorijska destinacija koja je uzeta za sam cilj trke – Viminacijum. Sam događaj obuhvata tri trke. „Trka maratončića“ u kojoj učestvuju deca do 6 godina, „Trka zadovoljstva“ na pet kilometara i glavna trka „Trka legionara“.