Filipini: Unutar i izvan zidova Manile

Od onoga što je preostalo i onoga što se izgradilo, sačinjena je slojevita arhitektura prestonice Filipina. Svaki sloj skoro tačno se podudara sa istorijskim periodom kroz koji je grad prolazio.

Kada su španski osvajači osnovali grad na ušću reke Pasig u Južno kinesko more, krajem šesnaestog veka, opkolili su ga zidovima i smestili se „unutar zidova“ – intramuros. Tako se i danas zove ovaj deo Manile. Unutar zidova sagrađene su palate, crkve, univerziteti, a za zaštitu i utvrđenje Sveti Jakov (Santjago). Stari grad je neokrnjen predat američkim osvajačima, krajem devetnaestog veka. U Drugom svetskom ratu bio je završno poprište krvavih borbi za oslobođenje od japanskih osvajača, u kojima je poginulo preko sto hiljada stanovnika grada – i bio je potpuno razrušen. Netaknuta je ostala samo crkva Svetog Avgustina, u kojoj je sahranjen osnivač Manile, Legazpi. Neke od značajnih zgrada – Katedrala, Gradski savet, katolički seminari – obnovljene su. U utvrđenju je obnovljena kasarna u kojoj je poslednje dane u španskom zatočeništvu proveo filipinski nacionalni heroj Hoze Ruiz.

Od unutrašnjeg grada, prestonica se širila preko reke, koja ističe iz obližnjeg jezera, ali i utiče u njega u toku sušne sezone, kada je nivo jezera nizak. Kvart Binondo je stara Manila pošteđena rušenja, mešavina španskog i američkog uticaja, najbolje mesto za posmatranje svakodnevnog života stanovnika. Na prelazu iz devetnaestog u dvadeseti vek tu je bio trgovački i finansijski centar prestonice. Još se mogu naći stare drvene zgrade sa prozorima koji imaju okna prekrivena prozračnom školjkom kapiz, kao i one građene u stilu secesije. Usred kvarta je kineska četvrt, najstarija na svetu, formirana odmah posle osnivanja grada.

Administrativni centar Manile izgrađen je početkom dvadesetog veka, pored zidova i duž morske obale, po američkom obrascu, sa širokim bulevarima, monumentalnim javnim zgradama, Gradskom skupštinom, Hotelom Manila. I prostranim memorijalnim parkom sa spomenikom Ruizu, pored mesta gde je streljan. Posle Drugog svetskog rata, ovaj deo grada postao je i kulturni centar prestonice. Manilu dvadeset prvog veka predstavlja naselje Makati na obodu grada, u koje je preseljen ekonomski centar grada i cele države. U njemu se nalaze najviši oblakoderi, najveći tržni centri, najbolji hoteli. Mnoge državne institucije prenete su u nove gradove koji okružuju Manilu, jer ona je danas složeni urbani konglomerat (Metropolis Manila).

Iznad svih arhitektonskih i istorijskih slojeva grada lebdi jedan vanvremenski – to su slamovi, nehigijenska naselja. Kažu da je Tondo, limeno naselje pored severne luke u Manili, najgušće naseljeno mesto na svetu. Nisam ga posetio, kao što nisam posetio slična naselja ni u Riju, Sao Paolu, Karakasu. Takvih naselja nema u turističkim vodičima, kao da ih se gradovi stide. A njihova sirotinja se u Manili preliva na gradske ulice i u noćni život grada.