Mada moj nedavni boravak u Rejkjaviku nije bio moj prvi dodir sa Islandom, svakako je to bio moj najznačajniji susret sa „zemljom leda i vatre“, budući da sam kao pisac u rezidenciji Udruženja islandskih pisaca, odsela u nekadašnjem domu Gunara Gunarsona.
Ovo udruženje trenutno broji 530 članova, što je značajan broj jer je islandska književnost pisana na jeziku kojim danas govori nešto manje od 350.000 ljudi. Uprkos tome, ona je prepoznatljiva i u internacionalnom kontekstu. U Rejkjaviku se od 1985. održava jedan od značajnijih književnih festivala u Evropi, a 2011. je islandska prestonica proglašena „Unesko gradom književnosti“. Iste godine je Island bio počasni gost na Sajmu knjiga u Franfurtu, gde su u centru pažnje bili prevodi srednjovekovnih islandskih saga koje današnji Islanđani čitaju u izvornom obliku zahvaljujući tome što sopstveni jezik predano čuvaju od promena.
Na Islandu nepismenih gotovo da nema, knjige se rado kupuju i daruju, a knjižare su otvorene do kasno uveče. U rejkjavičkoj biblioteci postoji Ženski pripovedački kružok, organizuju se radionice kreativnog čitanja, kao i besplatne književne ture po gradu, sa ciljem da se promoviše poetika popularnih krimića i priča o duhovima. Uobičajena je šaljiva opaska da je, nakon što Haldor Laksnes 1955. godine nagrađen Nobelovom nagradom za književnost, Island postao zemlja sa najvećim brojem nobelovaca po glavi stanovnika. Možda nije istina da je svaki drugi Islanđanin pisac, da svaki deseti napiše knjigu i da svaki Islanđanin godišnje kupi osam knjiga (najviše tokom Božićnog književnog vašara), ali sasvim je sigurno da Islanđani rado pripovedaju priče i da bar polovina njih veruje u patuljke i vilenjake. Ne čudi zato da je upravo jedna Islanđanka, dadilja Tolkinove dece, inspirisala poznatog pisca da stvori neka od svojih dela.
Uprkos svemu, jasno je da i Island gubi trku sa globalizacijom; stari Rejkjavik 101 postoji valjda još samo u istoimenoj knjizi Halgimura Helgasona po kojoj je snimljen kultni film. Jer čini se da se pored turističkih ponuda: „planinarite po glečerima, postanite Islanđanin za 60 minuta, skuvajte jaje na geotermalnom izvoru, probudite Vikinga u sebi, sretnite se sa vanzemaljcima, napijte se sa lokalcima, ispletite islandski džemper ili zaljubite se u vilenjaka“, autentični Island može doživeti jedino uz Bjork, „Sigur Ros“, „Mum“ i „Aminu“, ili čitajući islandske pisce. Između ostalog i zahvaljujući državi koja podstiče književno stvaranje i prevode na strane jezike, tako da se knjige Haldora Laksnesa, Gunara Gunarsona, ali i mlađih: Olafa Olafsona, Sjona, Ofejgura Sigurdsona i Arnaldura Indridasona, mogu čitati i na srpskom jeziku.
Jer, reč je o zemlji za koju je književnost važan aspekt slike o sebi, koja odnosom prema književnom nasleđu i nekadašnjim domovima i legatima svojih pisaca (među kojima su i Kuća Haldora Laksnesa ili Gunara Gunarsona u kojoj sam dobila priliku da boravim i pišem) pokazuje stepen sopstvene kulture i civilizovanosti.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
