Kako uragani dobijaju nazive?

Za razliku od tornada, uragan je puno veći i traje duže – nekad čak i danima. Tornado traje od nekoliko sekunda do jednoga sata. I dok uragani nastaju nad vodenom površinom, tornado obično nastaje na kopnu prilikom susreta hladnog i toplog vazduha.

Prečnik uragana najčešće se kreće od 80 do 600 km, a može biti visok od 8 do 15 km. Osim snažnog vetra, razvija i grmljavinske oblake (kumulonimbuse), s mestimičnim jakim pljuskovima. Uraganski vetrovi na moru mogu da razviju ogromne talase, a prilikom prelaska na kopno izazva katastrofalna razaranja.

Uragani su jedine vremenske nepogode koje dobijaju nazive kako bi ih selakše razlikovalo i pratilo. Sve do ranih 1950-ih tropske oluje i uragani pratili su se po godinama i redosledu kojim su se pojavljivali, ali stručnjaci su s vremenom zaključili da je korišćenje kratkih i lako pamtljivih naziva najjednostavnije. Osim toga, tako su i smanjili zabune u slučajevima kada se više oluja pojavilo u isto vreme.

SAD je 1953. uvele su ženske nazive za oluje, a do 1978. i muški i ženski nazivi korišćeni su za razlikovanje oluja severnog Pacifika. Praksu imenovanja uragana i oluja isključivo ženskim imenima ubrzo su počele da prate i zemlje poput Australije i Novog Zelanda. Naravno, to nije nimalo oduševilo žensku populaciju meteorologa i naučne zajednice. Prva koja je javno istupila protiv te prakse bila je Roksi Bolton. Isticala je kako nije fer to što se žene tako proizvoljno poistovećuje s katastrofama, te pokrenula kampanju za „ravnopravnost“ – neka deo uragana nosi i muške nazive.

Danas je za odabir naziva zadužena Svetska meteorološka organizacija (WMO), koja ima strogu proceduru. Spisak naziva rotira se svakih šest godina, ali u slučaju strašnih oluja s velikim brojem žrtava te nazivi se brišu s liste koja će se koristiti u budućnosti.

Lista za 2023. koji počinje s Arlen i završava s Vitni ponovo će se koristiti 2029. godine. Među značajnijima su: Katrina, strašna oluja koja je pogodila Nju Orleans 2005. (koju je zamenila Katja) i Flojd, umesto kojeg je stigao Frenklin.

U 2017. u istoriju su otišla imena Harvi, Irma, Marija i Nate. U penziju je 2021. otišao naziv Ida, a kad se taj spisak ponovo bude koristio 2027, zameniće je Imani. Prema Svetskoj meteorološkoj organizaciji, od 1953. godine povučena su 94 imena.

Naziv uragan odnosi se na jake tropske ciklone u severnome delu Atlantskog okeana, Karipskom moru, Meksičkom zalivu, zapadnom delu južnog Pacifika i jugoistočnom delu severnog Pacifika. U Indijskom okeanu, Bengalskom zalivu i Arapskom moru tropski cikloni poznati su pod nazivom ciklon, a u zapadnom delu severnog Pacifika, Kini i Japanu tajfun.

Nekada su se imena oluja birala nasumično. Na primer, oluja koja je pogodila brod Antje i uništila mu jarbol nazvana je „Antjeov uragan“. Stotinama godina imena oluja birala su se po danima svetaca ili mesta koja su pogodile, poput uragana Galveston iz 1900. Tek su kasnije meteorolozi počeli da slede abecedni sistem, pri čemu bi naziv prvog uragana sezone počinjalo sa A, drugi bi počinjao na slovo B i tako dalje.

Da li ste znali?

• Naziv uragan potiče od reči hurucane Taino Indijanaca, što znači ‘zao duh vetra’, a naziv ciklon dolazi od grčke reči koja znači ‘krug’. No ta atmosferska pojava ima još mnogo naziva. Na severu Tihog okeana zove se tajfun (kineski: veliki vetar), a u Australiji se naziva willy-willy.
• Postoji nekoliko vrsta ciklona: tropske depresije (kada vetar duva brzinom od 37 do 63 km/h), tropske oluje (brzina vetrova između 64 i 118 km/h) i uragane, kada vetrovi premašuju brzine od 118 km/h.
• Najveći broj tropskih ciklona nastaje na okeanima u severnom delu tropske zone Tihog okeana – oko 32 godišnje, kada temperatura vode nije niža od 26 °C
• Svake sekunde veliki uragan oslobodi energiju 10 atomskih bombi.
• Uragani koji se sporo kreću proizvode više padavina i mogu da uzrokuju veću štetu i poplave od bržih, snažnijih uragana.
• Prvi uragan u godini dobija naziv koje počinje slovom A.
• Sezona uragana je od juna do novembra kada su mora najtoplija, što su idealni uslov za razvoj uragana.
• Planeta Jupiter ima uragan koji traje duže od 300 godina i veći je od Zemlje
• Uragan Dorijan, razorni uragan pete kategorije, najintenzivniji je zabeležen tropski ciklon koji je pogodio Bahame, a smatra se najgorom prirodnom katastrofom u istoriji zemlje. Dorijan se pojavio u septembru 2019. s maksimalnom brzinom vetra od 295 km/h.
• Prvi Evropljanin koji je opisao uragane bio je glavom i bradom Kristofor Kolumbo još 1495. godine.
• Jedan od najgorih uragana u istoriji bio je ciklon Bhola, koji je krajem 1970. pogodio Istočni Pakistan, pri čemu je pola miliona ljudi nastradalo zbog strašnih poplava.