Litvanija: Vilnjus, grad vraćene radosti

Pretpostavljao sam da ga je pedesetogodišnja sovjetska okupacija pretvorila u provincijski grad bez identiteta.

Došao sam u Vilnjus posle više od dvadeset godina. Izgubio sam šarmantne vodičkinje, ali sam dobio iznenađujuće bogat utisak o prestonici Litvanije.

Oko brdašca na ušću Vilnije u Neris, koje je dobilo ime po osnivaču grada Gediminasu, obrazuje se kompaktno i očuvano srednjovekovno jezgro, „izuzetan primer mešanja kultura zapadne i istočne Evrope“.

Urbana celina koja okružuje stari grad je njegov harmoničan nastavak, sa niskim građevinama, uključujući i državne palate u centralnoj ulici Gediminas, prosečene za vreme prve ruske vladavine.

U zadnjoj deceniji izgrađeno „Arhitektonsko brdo“, deo grada sa oblakoderima, srećno je odvojeno od starog grada rekom Neris, i u vizuru grada skladno se uklapa sa tornjevima crkava i ostacima tvrđave na Gediminasovom brdu.

Kada se u Vilnjus uđe iz pravca Trakaja, nekadašnje prestonice, utisak je da je on prosto produžetak okoline bogate šumama, jezerima i niskim brdima (u okolini je najviša tačka Litvanije, brdo visoko skoro trista metara, i geografski centar Evrope).

Izgled i karakter grada odredile su okolnosti njegovog položaja i istorije.

Litvanija je zadnja od evropskih država koja je zvanično primila hrišćanstvo, tek 1387. godine, a neposredno pre toga je i Vilnjus je prvi put pomenut kao grad.

Logična je bila misionarska revnost u borbi za dušu Litvanaca, i danas u gradu ima preko pedeset crkava.

Vremenom su one obnavljane, jer su ovde požari bili veoma česti, a u sovjetskom periodu bile su pretvorene u skladišta.

Originalni izgled očuvala je gotička crkva Svete Ane, i skladan dragulj „ciglene gotike“.

Najbogatije crkve su barokne, posebno crkva Svetih Petra i Pavla i crkva Svetih Jovana (sa figurama dvanaest svetaca koji su nosili to ime) u okviru Univerziteta, osnovanog krajem šesnaestog veka.

Katedrala je obnovljena kao neoklasično zdanje, a njen zvonik iz trinaestog veka bio je deo gradskih odbrambenih zidova.

Renesansna je crkva Svetog Arhangela Mihaila.

Od pravoslavnih, najlepša je Crkva Svetog Duha, a crkvi Svete Paraskeve je car Petar Veliki krstio Hanibala, Puškinovog pradedu.

U petnaestom veku je Veliko vojvodstvo Litvanije bilo najveća država Evrope, koja se prostirala od Baltičkog do Crnog mora, ali dvor velikih vojvoda u Vilnjusu je ponovno izgrađen tek pre deset godina.

Kasniji savez Litvanije sa Poljskom doneo je gradu niz palata bogatih posednika.

Pošto je Vilnjus bio na najkraćem putu do Moskve, iz njega je Napoleon započeo svoj pohod na Rusiju.

Lako je zamisliti svečanosti za vreme letnjeg boravka Francuza u ovom gradu, a teže povratak poražene i iscrpljene Velike armije, po decembarskoj hladnoći.

Kao podsećanje, ostali su grobovi vojnika i ploča na zgradi u kojoj se oporavljao Stendal.

Vilnjus je strpljivo izdržao istorijsku sudbinu i obnovio lepotu svojih zgrada i ulica.

Sudeći po restoranima u ulici Pilies i na trgu kod Gradske kuće, vraćena je i radost njegovim stanovnicima.