Tvorac moderne srpske države: Na današnji dan rođen knez Miloš Obrenović

Njegovo pravo prezime bilo je Teodorović, po ocu Teodoru Mihailoviću, a prezime Obrenović uzeo je od svog polubrata Milana, rudničkog vojvode, pošto se njegova majka preudala za Milanovog oca, Obrena Martinovića iz Brusnice.

U mladosti je radio na imanjima istaknutih srpskih zemljoposednika, a bavio se i trgovinom svinja.

Tokom Prvog srpskog ustanka, Miloš je nosio epitet jednog od najvećih junaka. Zajedno sa polubratom Milanom, koji je poginuo 1810. godine, predvodio je borce na planini Rudnik.

Od Karađorđa je na upravu dobio Užičku nahiju, a Vožd mu je bio venčani kum, kada se 1805. godine oženio Ljubicom Vukomanović.

Nakon propasti Prvog srpskog ustanka i bekstva svih viđenijih Srba preko Save i Dunava, Miloš Obrenović ostaje sam.

„Ja u Njemačku neću, niti imam kuda. Da ja u njemačku bežim sa golim životom, a za to vreme Turci robe i prodaju moju staru majku i ženu i đecu, Bože sačuvaj“, rekao je na rastanku Jakovu Nenadoviću.

Ovaj gest doneo mu je podršku naroda, a Turci su mu poštedeli život i postavili ga upravitelja srpske raje. Pored toga, pomogao je Turcima da 1814. godine uguše Hadži-Prodanovu bunu.

„Evo mene, eto vas, rat Turcima!“

Turski zulum izazivao je veliko nezadovoljsvo kod Srba, te je Miloš odlučio da 23. aprila 1815. godine, u Takovu, podigne Drugi srpski ustanak. Tada je izgovorio čuvenu rečenicu: „Evo mene, eto vas, rat Turcima!“

Već krajem godine je sa Marašli Ali-pašom ugovorio da porez od raje prikupljaju srpski knezovi, a ne Turci.

Iskustvo koje je stekao kao trgovac, iskoristio je i u pregovorima sa Turcima, kako bi obezbedio različite povlastice za narod. Nije birao sredstva da učvrsti svoj položaj i da izbori što veću autonomiju za Srbiju.

Kada je u julu 1817. godine u Srbiju tajno došao Karađorđe, s namerom da organizuje zajednički ustanak Grka, Srba i Bugara, Miloš je iz „državnih razloga“ naredio da se Karađorđe ubije.

Za prvu prestonicu svoje države, izabrao je Kragujevac, 1818. godine, koji je bio kolevka moderne države i grad koji je za veoma kratko vreme postao značajan centar na Balkanu.

Iste godine, sagrađena je prva crkva, na desnoj obali Lepenice, koja je u to vreme bila viša od svake džamije, zahvaljujući Miloševim trgovačkim sposobnostima.

Vešt diplomata

Uporna diplomatija i političko taktiziranje, knezu Milošu Obrenoviću doneli su značajne rezultate. Već 1830. godine svetlost dana ugledao je poseban sultanov akt o delimičnoj unutrašnjoj samoupravi i slobodnoj školi, takozvani Hatišerif.

Posebnim beratom Milošu je bilo priznato nasledno kneževsko dostojanstvo.

Iako je bio nepismen, knez je želeo da što više Srba opismeni, pa je 1833. godine osnovana Prva kragujevačka gimnazija, godinu dana kasnije su štampane prve novine, 1835. godine je osnovano prvo pozorište.

U oktobru 1838. otvoren je i Licej, preteča današnjeg Univerziteta. Čest gost na njegovom dvoru u Kragujevcu, bio je Vuk Stefanović Karadžić.

Ustav – težak udarac za apsolutistu

Njegova vladavina nosi epitet apsolutističke. Iako su se mnogi trudili da mu ograniče vlast, Miloš Obrenović je svoje protivnike nemilosrdno sklanjao sa svog puta.

Miletina buna, 1835. godine, ipak je naterala kneza Miloša da ograniči svoju vlast, što je Ustavom, donetim na Sretenje iste godine u Kragujevcu i učinjeno.

Taj Ustav nije bio prihvatljiv za velike sile – Austriju, Rusiju, Tursku, pa je ubrzo suspendovan. Umesto njega, 1838. godine, usvojen je jedan hatišerif, takozvani „Turski ustav“. Ovim ustavom Miloševa vlast je ograničena na Sovjet, sastavljen od izvesnog broja savetnika, koje knez nije mogao da otpusti..

Miloš Obrenović nije mogao da se pomiri sa ovakom podelom vlasti, pa je 1839. godine abdicirao u korist svoga sina Milana. Milan je na prestolu bio manje od mesec dana, pošto je teško bolestan umro. Nasledio ga je njegov brat Mihailo.

Mihailo je nastavio da vlada po uzoru na svog oca, pa je i on ubrzo prognan iz zemlje. Ustavobranitelji su 1842. godine doveli Karađorđevog sina Aleksandra, koji je vladao do Svetoandrejske skupštine 1858. godine.

Nakon 19 godina izganstva, Miloš se tada vratio u Srbiju i započeo svoju drugu vladavinu, koja je trajala do 1860.

Preminuo je 26. septembra 1860. godine u Beogradu i sahranjen je Sabornoj crkvi.