Odakle dolaze američki starosedeoci?

Međutim, zahvaljujući najsavremenijim metodama analize DNK primenjenim na novim uzorcima sa raznih delova kontinenata, slika naseljavanja polako, ali sigurno postaje jasnija. Naime, dve potpuno nezavisne studije – objavljene u žurnalima Cell i Science, sugerišu da su se stare civilizacije veoma brzo raširile po severnoj i južnoj Americi i to pre oko 13.000 godina. U vekovima koji su usledili, one su nastavile da oblikuju ova podneblja. Studije takođe otkrivaju i velika kretanja stanovništva između dve Amerike, koja ranije nisu dokumentovana i o kojima se vrlo malo znalo.

Istraživački timovi su sekvencirali ukupno 64 uzorka drevne DNK koji potiču od Aljaske do Patagonije, a čija je istorija duga u proseku 10.000 godina.

„Broj [uzoraka] je prosto izvanredan“, kaže Ben Poter, arheolog sa Univerziteta na Aljasci u Ferbenksu.

Pre no što su ove dve studije urađene i objavljene, samo je šest američkih genoma starijih od 6.000 godina bilo sekvencirano. Posledica toga je, objašnjava Dženifer Raf, antropološka genetičarka sa Univerziteta u Kanzasu, u Lorensu, da su „modeli koje smo koristili da objasnimo naseljavanje američkih kontinenata oduvek bili previše uprošćeni“.

Eske Vilerslev, predvodnik jednog od timova, a inače evolucioni genetičar sa Univerziteta u Kopenhagenu koji sebe naziva i avanturistom, blisko je sarađivao sa plemenom Fallon Paiute-Shoshone iz Nevade kako bi dobio nove uzorke koji nikada pre nisu analizirani. Zapravo, i Vilerslev i čelnici plemena su u saradnji videli način da ostvare svoje ciljeve: pleme se godinama borilo da povrati skoro jedanaest hiljada godina stare ljudske ostatke pronađene u jednoj pećini u Nevadi i odbijalo „destruktivna“ genetička testiranja skeleta. Ali kada ih je profesor lično posetio i obećao da će svoje istraživanje skeleta raditi samo uz njihovu saglasnost, pleme je pristalo na testiranje, nadajući se da će im to pomoći da povrate svog pretka.

Bili su u pravu.

U decembru 2016. godine pleme je dobilo ostatke nazad, nakon čega su kosti ponovo sahranjene.

I profesor Vilerslev je „profitirao“ iz ove saradnje: otkrio je da su ostaci iz pećine u Nevadi u najbližoj vezi sa živim američkim indijancima, odnosno urođeničkim stanovništvom. Vilerslev je analizirao ukupno 14 celih genoma sa najrazličitijih mesta od Aljaske do Čilea, starosti od 10.700 do 500 godina. Sa druge strane, njegov kolega i predvodnik drugog istraživačkog tima, populacioni genetičar Dejvid Rajh sa Harvardove Medicinske škole, analizirao je DNK uzet sa 49 novih uzoraka iz Centralne i Južne Amerike, starosti od 10.900 do 700 godina, i to sa više od 1200 miliona pozicija na samom genomu.

Svi ovi podaci nesumnjivo pokazuju da su pretpostavke o različitom poreklu starijih populacija i današnjeg urođeničkog stanovništva bile potpuno pogrešne.

„Američki starosedeoci zaista su poreklom iz Amerike, kao genetički kulturno prepoznatljiva grupa. Oni su apsolutno autohtoni na ovom kontinentu,“ objašnjava Raf.

Studije Vilerslevog i Rajhovog tima značajne su i zato što pružaju neverovatan pogled na to kako su se američki starosedeoci kretali po kontinentima, a te migracije počele su još pre oko 13.000 godina.

Za razliku od ove, pređašnje studije su sugerisale da su se preci američkih Indijanaca odvojili od Siberijaca i Istočnih Azijaca pre oko 25.000 godina, najverovatnije kada su ušli u sada mahom potpoljenu Beringiju koja je spajala Severnu Ameriku i Aziju. Neke populacije su ostajale izolovane u Beringiji i Vilerslev je analizirao uzorke čoveka koji je pre 9000 godina živeo u jednoj takvoj oblasti Aljaske. I dok su neki ostali u Beringiji, druge grupe su krenule na jug, da bi se i oni u nekom trenutku podelili na dve grupe: od kojih su nastali južnoamerički starosedeoci i severnoamerički starosedeoci, koji su naselili kontinente.

Oba tima su tražila genetičku sličnosti između ovih grupa, i shvatila da je ključna referentna tačka zapravo skelet 12.700 godina starog deteta Ančik iz Montane, koje se dovodi u vezu sa tzv. Klovis kulturom, čiji su pripadnici lovili mamute. Vilerslev je pronašao genetičku sličnost između ostataka ovog deteta, čoveka pronađenog u pećini u Nevadi i 10.000 godina starih ostataka čoveka iz mesta Lagoa Santa, u Brazilu. Rajhov tim je pronašao čak i bližu vezu između deteta i oko 10.000 godina starih uzoraka iz Čilea, Brazila i Belizea.

Ovakve genetičke sličnosti koje se javljaju u sličnom vremenskom periodu, ali u međusobno veoma udaljenim oblastima dveju Amerika, sugerišu da su se ljudi najverovatnije veoma brzo kretali po ovim kontinentima, te je vremena za stvaranje različitih genetičkih grupa bilo veoma malo.

Niko ne sumnja da ove dve studije predstavljaju pravo malo bogatstvo – ali mnogi istraživači sada žele više. Arheolog Dejvid Melcer, koji je bio u timu profesora Vilersleva, rekao je da nijedan od novih uzoraka ne može da objasni šta se dešavalo pre dolaska Klovis kulture u mestima poput Monte Verde na prostoru Čilea, koji je bio naseljen pre oko 14.500 godina.

Kako zaključuje Poter, „ovi papiri nisu završne reči.“

U saradnji sa Centrom za promociju nauke, „Danas“ predstavlja izabrane priče sa naučnopopularnog portala elementarium.cpn.rs