Otkud nuklearni otpad u američkom medu

„To je zaista prilično neverovatno“, komentariše Danijel Rihter, koji se bavi ispitivanjem zemljišta na američkom Univerzitetu Djuk i koji nije radio na istraživanju. Studija, kaže on, pokazuje da je otpad „još uvek tamo i da se predstavlja kao glavni hranljivi sastojak“.

Nakon Drugog svetskog rata, Sjedinjene Države, bivši Sovjetski Savez i druge zemlje aktivirali su stotine nuklearnih bojevih glava u nadzemnim testovima. Bombe su izbacile radiocezijum – radioaktivni oblik elementa cezijuma – u gornju atmosferu, a vetrovi su ga rasejali širom sveta pre nego što je pao sa neba u mikroskopskim česticama. Međutim, širenje nije bilo ujednačeno. Na primer, daleko više padavina bilo je na istočnoj obali SAD, zahvaljujući regionalnim obrascima vetra i kiša.

Radiocezijum se rastvara u vodi i biljke ga mogu pomešati sa kalijumom, vitalnim hranljivim sastojkom sa kojim deli slična hemijska svojstva. Da bi utvrdio da li biljke nastavljaju da koriste ovaj zagađivač, Džejms Kejst, geolog sa koledža Vilijam i Meri u Vilijamsburgu u Virdžiniji, dao je svojim studentima zadatak pred odlazak na prolećni raspust: donesite nazad u Vilijamsburg malo hrane iz vašeg kraja kako bismo je zajedno testirali na prisustvo radiocezijuma.

Jedan student se vratio sa medom iz Ralija u Severnoj Karolini. Na Kejstovo iznenađenje, med je sadržao nivo cezijuma 100 puta veći od ostatka prikupljene hrane. Pitao se da li pčele iz istočne Amerike, sakupljajući nektar sa biljaka i pretvarajući ga u med, koncentrišu i radiocezijum iz nuklearnih testova.

Tako su Kejst i njegove kolege – uključujući i jednog od njegovih učenika – sakupili 122 uzorka lokalnog meda širom istoka Sjedinjenih Država i testirali ih na radiocezijum. Otkrili su da se nalazi u 68 uzoraka, na nivoima iznad 0,03 bekerela po kilogramu – što je otprilike 870.000 atoma radiocezijuma po kašičici. Najviši nivoi radioaktivnosti pojavili su se na uzorku sa Floride – 19,1 bekerela po kilogramu.

Nalazi ove studije objavljeni su prošlog meseca u časopisu Nature Communications i otkrivaju da, hiljadama kilometara od najbližeg mesta bombe i više od 50 godina nakon pada bombi, radioaktivni otpad i dalje kruži kroz biljke i životinje.

Ipak, ove brojke nisu zabrinjavajuće, kažu iz američke Agencije za hranu i lekove za Science. Nivo radiocezijuma zabeležen u novoj studiji pada „znatno ispod“ 1200 bekerela po kilogramu – što je granica za bilo kakvu zabrinutost u vezi sa sigurnošću hrane, kažu iz Agencije.

„Uopšte se ne brinem“, dodaje Kejst. „Sada jedem više meda nego pre no što sam započeo projekat. Dajem med i svojoj deci.“

Radiocezijum se vremenom raspada, pa je veoma verovatno da ga je u prošlosti u medu bilo mnogo više. Da bi saznali nešto više o tome, članovi Kejstovog tima pregledali su zapise o ispitivanju cezijuma u ​​američkom mleku – koji je ispitivan zbog zabrinutosti usled potencijalne radijacije – i analizirao arhivirane biljne uzorke.

U oba skupa podataka, istraživači su otkrili da je nivo radiocezijuma u mleku naglo opadao od 1960-ih do danas – što je trend sličan onome koji se koji se verovatno dogodio i u slučaju meda. „Nivo cezijuma u ​​medu bio je verovatno deset puta veći tokom 1970-ih“, spekuliše Kejst. „Zbog radioaktivnog raspadanja, ono što danas merimo samo je delić onoga što je ranije bilo.“

Ipak, nalazi Kejstove studije pokreću dalja pitanja o tome kako je cezijum uticao na pčele tokom proteklih 50 godina, kaže Džastin Ričardson, biogeohemičar sa Univerziteta Masačusets. ,,One nestaju zahvaljujući pesticidima, ali postoje i drugi, manje poznati, toksični uticaji ljudi, poput padavina, koji mogu uticati na njihov opstanak.“

Nakon nuklearne katastrofe u Černobilju 1986. godine, naučnici su pokazali da nivo radijacije u blizini havarije može ometati reprodukciju pčelinjih društava. Ali ti nivoi su bili 1000 puta veći od modernih nivoa koji su ovde prijavljeni, primećuje Nik Beresford, radioekolog iz britanskog centra za ekologiju i hidrologiju.

Dakle, iako nova studija ne bi smela da uplaši i dovede do panike kada je o današnjem medu reč, razumevanje kretanja nuklearnih zagađivača i dalje je od vitalnog značaja za merenje zdravlja naših ekosistema i naše poljoprivrede.

U saradnji sa Centrom za promociju nauke, „Danas“ predstavlja izabrane priče sa naučnopopularnog portala elementarium.cpn.rs