Ova godina u Kragujevcu biće posvećena knezu Mihailu jedinom vladaru rođenom u tom gradu

Kako je najavljeno Kragujevac će ovaj jubilej proslaviti različitim kulturnim manifestacijama koje će početi u februaru naredne godine i trajaće sve do jeseni a najavljeno je i podizanje spomenika knezu Mihailu.

– Za grad Kragujevac je obeležavanje 200 godina od rođenja kneza Mihajla značajan datum iz razloga što je on, najmlađe dete kneza Miloša, jedini vladar rođen u našem gradu. Obeležavanje ovog datuma je naša obaveza ne samo prema viteškom knezu Mihajlu koji je svojom mudrom državotvornom politikom i vojnim akcijama uspeo da oslobodi srpske gradove od Turaka, već i prema dinastiji Obrenović, koja je od male srpske varošice stvorila prestoni grad Kneževine Srbije. Ništa od onog, što mi danas volimo sa ponosom da ističemo i kažemo da to što je bilo prvo u Srbiji, ne bi bilo u Kragujevcu da nije bilo vladara iz vladarske kuće Obrenovića, Miloša i Mihajla, kaže za Danas Miroslav Petrašinović, predsednik Skupštine grada Kragujevca.

Miljan Bjeletić, član Gradskog veća za kulturu, za jesen je najavio program „Dani kneza Mihajla”, u kome će učestvovati Srpska akademija nauka i umetnosti, Institut za umetnost i književnost iz Beograda i kragujevačke ustanove kulture.

Obrazlažući odluku da sledeća godina bude proglašena godinom kneza Mihajla, Bjeletić je istakao, da je on bio najobrazovaniji srpski knez 19. veka i jedan od najelokventnijih vladara tadašnje Evrope.

A, od pomenutih kragujevačkih ustanova kulture vodeću ulogu u programskim aktivnostima oko obeležavanja jubileja Mihaila Obrenovića imaće Narodni muzej Šumadije, budući da je planirano da u 2023. godini bude uređene dvorište ove ustanove kulture, kao i sređivanje konaka kneza Mihajla koji se nalazi u dvorištu muzeja.

Po rečima Miloša Jurišića, direktora Narodnog muzeja ideja da se na dostojanstveni način obeleži jubilej 200 godina od rođenja kneza Mihaila u Kragujevcu rodila se još 2019. godine prilikom otvaranja izložbe Narodne banke Srbije o srpskom novcu u Konaku kneza Mihaila, koju je tada otvorio sadašnji gradonačelnik Kragujevca Nikola Dašić.

– Činjenica koju sam istakao je da se ta izložba otvara na mestu na kome se u doba kneza Miloša nalazila državna blagajna i na lokaciji gde je rođen knez Mihailo koji je i uveo prvu srpsku novovekovnu kovanicu. Predlog je bio da NBS izda posebnu kovanicu sa likom kneza Mihaila povodom obeležavanja značajnog jubileja, što je kasnije i formalno prihvaćeno. Ideja se potom nadogradila sa osmišljavanjem manifestacije koja bi se zvala „Knez Mihajlovi” dani i koja bi se realizovala u Kragujevcu pre svega u okviru matične lokacije Muzeja – nekadašnjeg dvorskog kompleksa, kaže Jurišić.

U okviru priče o obeležavanju jubileja kasnije su se nadovezale i ideja o organizaciji muzejske izložbene postavke posvećene Knezu, kao i podizanje spomen obeležja na lokaciji Šarenog konaka, sa pratećim kulturno-umetničkim programom.

Grad Kragujevac je prepoznao značaj ove inicijative, koju je on ispred Muzeja formalno uputio Skupštini Grada.

– Nadamo se da će i republički nivo vlasti prepoznati značaj ovog jubileja i podržati nas preko projektnih aktivnosti u oblasti kulture u realizaciji brojnih programskih sadržaja, očekuje on.

Autorski tim Narodnog muzeja Šumadije i Istorijskog arhiva Šumadije (Bojana Topalović, Roksanda Aleksić i Goran Milosavljević) trenutno radi na osmišljavanju nove istorijske postavke čije je otvaranje planirano 16. septembra naredne godine, a u planu je i saradnja sa drugim muzejima i institucijama iz zemlje.

– Osim centralne manifestacije, u saradnji sa drugim ustanovma kulture iz Kragujevca u planu je realizacija brojnih kulturnih sadržaja (od koncerata, preko igrokaza i izložbi do izdavačkih poduhvata) tokom cele godine, ali konačni program će biti utvrđen u okviru Mreže ustanova kulture Kragujevca, navodi Jurišić, po kome o značaju kneza Mihaila kao istorijske ličnosti nije potrebno posebno govoriti.

Po njegovom mišljenju heraldički moto sa grba dinastije Obrenović „Vreme i moje pravo” sa ispisanom godinom 1389. (Kosovski boj) i 1815. (Drugi srpski ustanak) je aktuelna čak i danas, možda i više nego ikad.

– Knez Mihailo je uklesan u istorijsko pamćenje Srbije, a mi ćemo dati svoj skromni doprinos da se podsetimo na istorijski značaj vladara koji je rođen u Kragujevcu, zaključuje on.

Za glavnog gradskog arhitektu Ivana Radulovića podizanje spomenika Knez Mihailu u okviru „Miloševog venca” – prostornoj kulturno-istorijskoj celini u kojoj je i rođen, definitivno je pitanje identiteta grada, ali i dužnosti koju Kragujevac ima prema jednom od svojih najznačajnijih sugrađana.

– Sa druge strane „spomenikovanje” urbane sredine, a posebno prostora kulturnog nasleđa može biti problematično, sa aspekta ugrožavanja značajnih vizura, gradskih panorama, kulturnog, istorijskog i ambijentalnog identiteta i drugo, tako da se izbor lokacije, veličine i materijalizacije spomenika, kao i umetničkog izraza, spomeničke simbolike i semantike, mora vršiti posebno pažljivo i uz učešće svih relevantnih eksperata, ali i građana, podseća Radulović.

Za njega, svakako, spomenik Knezu Mihailu na prostoru Miloševog venca, mora da bude deo šire priče uređenja ovog kompleksa, kome je poslednjih decenija pristupano stihijski i nesinhronizovano, uglavnom od strane aktuelnih korisnika ovog prostora.

– Predlog ponuđenog rešenja za postavljanje spomenika mora da bude adekvatno arbitriran, ali imperativ mora da bude i istovremeno oblikovanje i uređenje parternih i zelenih površina u okruženju u cilju formiranje povoljne slike kulturnog predela, smatra glavni gradski arhitekta.

Sem konaka kneza Mihaila u Kragujevcu, postoji i ulica sa njegovim imenom. Na prostoru današnjeg kragujevačkog Narodnog muzeja nekada se nalazio dvorski kompleks Miloša Obrenovića i Šareni ili Ljubičin konak (koji je izgoreo 1885. godine do temelja) u kome se po nekim izvorima 1823. rodio knez Mihailo.

Konak druge prestonice, raskid sa orijentalnom tradicijom

Konak kneza Mihaila, zdanje u stilu austrijskog klasicizma podignut je 1860. godine.
Arhitekta i urbanista dr Veroljub Trifunović u svojoj monografiji „Arhitektura o Kragujevcu” ističe da je po preseljenju prestonice u Beograd 1841. godine Kragujevac na neki način ostao „druga prestonica”.

„Evropski obrazovan, austrijski orijentisan, gospodin, umeren u svemu što nije služilo nacionalnom cilu, knez Mihailo Obrenović je u Kragujevcu podigao upravo takvu građevinu. U orijentalnom komleksu sa više nasleđenih balkanskih objekata podignuta je evropska građevina. Po austrijskom uzoru, skroman po gabaritima i ukrasima”, ističe Trifunović.

On ovu jednospratnicu koja se nalazi u dvorištu današnjeg Narodnog muzeja označava kao vreme „kada je vladalac raskinuo sa orijentalnom tradicijom”.

– Okrenuo se evropskim uzorima nastojeći da ih neposredno primeni u uslovima Srbije, zaključuje dr Trifunović.

Načelo zakonitost iznad svega

Mlađi sin kneza Miloša – Mihailo, po autorima knjige „Gradinari Kragujevca” rođen je u Šarenom konaku 4. (po starom) odnosno 16. septembra (po novom kalendaru) u kragujevačkom dvorskom kompleksu svog oca. Odrastao je u Kragujevcu i Požarevcu. Obrazovali su ga privatni učitelji na kragujevačkom dvoru.

Vladao je Srbijom u dva navrata: od 1839. do 1842. i 1860. do 1868. godine. Tokom prve vladavine vratio je prestonicu u Kragujevac, kao i deo državnih institucija.

U emigraciju je otišao 1842. godine posle poraza u Vučićevoj buni kod Kragujevca i u Evropi proveo narednih 16 godina, najviše u Beču.

Naklonjen idejama prosvećenog apsolutizma tokom svoje druge vladavine u velikoj meri je uticao na život Srbije. Najveću pažnju je posvetio vojsci imajući na umu svoj osnovni cilj – proterivanju preostalih Turaka iz Srbije. Formirao je narodnu vojsku i veliku pažnu posvetio Topolivnici u Kragujevcu.

Od tri narodne skupštine, dve je održao u Kragujevcu – Prepbražensku 1861. i Miholjsku 1867. godine. Smatrao je da je načelo zakonitosti iznad svega i da sve treba držati pod kontrolom da bi se napredovalo.

U vreme kneza Mihaila suspendovano Društvo srpske slovesnosti reorganizovano je u Srpsko učeno društvo (preteča SANU), iskovan je prvi srpski dinar i započeta izgradnja Narodnog pozorišta u Beogradu. U Kragujevcu je 1866. godine osnovana javna biblioteka.

Knez Mihailo bio je braku sa ugraskom plemkinjom Julijom Hunjadi u kome nije imao dece. Iz predbračne veze imao je sina Vilhelma-Velimira Teodorovića (1849 – 1898) potonjeg velikog narodnog dobrotvora.
Ubijen je, u nikada do kraja rasvetljenoj zaveri, u Košutnjaku 1868. godine.

Više vesti iz ovog grada čitajte na posebnom linku.

Još vesti iz ovog grada

Važan i neizostavan dokument jugoslovenske popularne kulture: Monografija grupe „Smak”

Petar Mošić predstavlja samostalnu izložbu – „Spavači“

Priča o ugnjetavanoj ženi jedna od najgledanijih u istoriji italijanske kinematografije: Film „Uvek postoji sutra” u kragujevačkom SKC-u

„Od betona do kanona” i „Neispričana priča”: Dani Milutina Milankovića u Istorijskom arhivu Šumadije