Panama: Zlato, srebro i gusari

Osnivanje naselja nije bilo slučajno. U toku tih sto godina, konkvistadori su izvršili istorijsku pljačku južnoameričkog kontinenta, prenoseći u domovinu najpre zlato Inka a zatim i srebro iz Potosija (današnji Sukre u Peruu). Najlakši način transporta dragocenog tovara bio je brodovima od Perua do grada Paname, kopnom preko prevlake do karipske strane i onda brodovima do Španije.

Portobelo je sto pedeset godina bio glavna luka za pretovar zlata i srebra na putu za Španiju, kao i za uvoz afričkih robova. Verovatno su istim putem u Evropu došli i krompir i kukuruz; ali oni nisu bili atraktivni za jednu profesiju koja je Karipsko more pretvorila u svoje lovište – gusare. Glad za zlatom i srebrom je ove pljačkaše privukla brodovima i lukama koji su prenosili opljačkano blago. Nezaštićene luke bile su lak plen, posebno za poznatog gusara Fransisa Drejka, pa je na pogodnijem mestu za odbranu osnovan Portobelo.

Do Portobela dolazimo vozom duž (već starog) Panamskog kanala, sa usputnim zadržavanjem na impresivnim ustavama koje su sputale reku Čagres. Pruga sledi nekadašnji kraljevski put, kojim su prenošeni dragoceni tovari u Portobelo, i danas seoce okruženo džunglom. Status luke uslovio je gradnji izuzetno snažnog odbrambenog sistema, koji je počivao na nizu tvrđava, koje su kontrolisale zaliv. Danas su preostale samo dve – Santiago i San Heronimo; koralne zidine drugih poslužile su za izgradnju Kanala. Zarđali topovi pored kojih se fotografišemo nemo su svedočanstvo o moći kojom je trebalo da odvrate gusare, ali nisu. Kapetan Morgan – onaj na etiketama ruma sa Jamajke – osvojio je tvrđave 1668. godine i mesec dana pljačkao stanovništvo, čineći – kako je pisao jedan od gusara iz njegove pratnje – nečuvena zverstva, pre nego što je otplovio s plenom i bogatim otkupom.

Pored utvrđenja uočavamo zgradu stare carine, kroz koju je prolazilo zlato i srebro, da bi se utvrdio tačan kraljev peti deo. Smatra se da je iz Perua kroz Panamu preneto preko 200.000 tona zlata i srebra! Pre nego što su Portobelo poslednji put razorili Englezi i napustili Španci posle sticanja nezavisnosti Paname, u gradu se mistično pojavila – izvađena je iz mora – drvena skulptura Crnog Hrista. Nalazi se u lokalnoj crkvi San Felipe, koja je krajem oktobra cilj hodočašća hiljadama vernika. Jedan veseliji festival – Kongo i đavoli, koji nastavlja tradiciju nekadašnjih odbeglih crnih robova, odigrava se svake druge godine u martu.

Da ne zaboravim: napred pomenuti gusar Drejk krenuo je da opljačka i Portobelo, ali je na putu umro od dizenterije. Sahranjen je u olovnom kovčegu punom dragocenosti, koji je spušten na dno mora ispred Portobela. Kovčeg se i danas traži…