Počinje Hanuka, jevrejski praznik svetlosti

Hanuka je mnogo stariji praznik od Božića i nema nikakve veze sa hrišćanskom verom.
Hanuka se slavi u znak sećanja na istorijske događaje koji su se desili više od jednog veka pre rođenja Isusa.

Šta znači Hanuka?

Reč Hanuka na hebrejskom jeziku znači „posvećenje“ i slavi važan trenutak u istoriji Jevreja. Ovaj praznik podseća na pobedu Makavejaca, jevrejskog naroda, nad helenističkim vladarima tokom vladavine Antioha IV Epifana, kralja Seleukidskog carstva, koji je okupirao Izrael od 167. godine p.n.e.

U tom periodu, Jevrejski hram u Jerusalimu bio je profaniran, a praksa judaizma bila je zabranjena. Nakon tri godine borbe, Jevreji su oslobodili hram, i time ponovo dobili pravo da praktikuju svoju veru.

Prvi praznik Hanuke

Prema nekim istorijskim izvorima, prva proslava Hanuke zapravo nije bila originalni praznik, već odložena proslava Sukota – praznika koji se obično slavi u jesen. Makavejci su, nakon osvajanja, želeli da obeleže praznike koje su propustili tokom borbe, pa su slavili Sukot i ponovo posvetili hram.

Iako je bilo zimsko vreme, Makavejci su ponovo upalili svetiljke u hramu, a pri tome su naišli na veliku nestašicu ulja. Prema predanju, ulje koje je bilo dovoljno za samo jedan dan, nastavilo je da gori punih osam dana, što je postalo temelj za tradiciju slavljenja Hanuke kroz osam dana.

Hanuka: Praznik svetlosti

Iako se praznik počeo slaviti odmah nakon ponovnog posvećenja hrama, trebalo je još nekoliko vekova pre nego što je postao poznat kao „Praznik svetlosti“. Istoričar Flavije Josif je prvi upotrebio ovaj izraz, a mnogi smatraju da se odnosio na slobodu koju su Jevreji stekli u vežbanju svoje vere, a ne samo na fizičku svetlost svetiljki.

Kada počinje Hanuka?

Iako je datum za proslavu Hanuke promenljiv u našem solarnom kalendaru, prema jevrejskom lunarnom kalendaru Hanuka uvek počinje na isti datum. Za 2023. godinu, Hanuka počinje 7. decembra u zalazak sunca i traje do 15. decembra. U narednim godinama, datumi će biti:

2024: od 25. decembra do 2. januara
2025: od 14. decembra do 22. decembra
2026: od 4. decembra do 12. decembra

Simbolika menore i hanukije

Menora, tradicionalni jevrejski svećnjak, ima sedam svetiljki koje simbolizuju jevrejsku religiju, a tokom proslave Hanuke koristi se hanukija, koja ima devet svetiljki. Jedna od njih predstavlja bočicu ulja koja je ostala da gori tokom osam dana, dok ostale svetiljke simbolizuju tih osam dana.

Običaj je da se hanukija pali svake večeri po zalasku sunca, a svaka nova sveća pali se pomoću šamaša, devete sveće, koja je namenjena samo za paljenje drugih sveća. Prve večeri pali se jedna sveća, svake naredne se dodaje po jedna više, sve do osme noći.

Tradicionalna jela

Za vreme Hanuke, običaj je da se pripremaju jela koja se prže u ulju, jer simbolizuju ulje koje je čudesno gorelo. Dva najpoznatija jela koja se spremaju su latkes (krompir-palačinke) i sufganiyot (krofne punjene džemom), ali se često prže i blintzes (palačinke sa sirom i voćem).

Pokloni i igre

Iako su nekada tokom Hanuke obično davani samo novci, u mnogim zemljama, posebno onim u kojima žive Jevreji i većina hrišćana, postao je običaj i razmena poklona, slično Božiću. Igra sa drejdelom, malim vrteškom koja se okreće, popularna je među decom. Iako drejdel ima simboliku kockanja, njegovo poreklo seže u vreme kada je tokom vladavine Seleukida u Jerusalimu bilo zabranjeno učiti jevrejske religijske tekstove. Deca su tada koristila drejdel kao masku dok su zapravo učila Tori.