Pre 29 godina počelo okončanje aparthejda u Južnoj Africi

Rasno razdvajanje ljudi na prostoru Južne Afrike započelo je još u doba kolonizacije, kada je zemlja bila pod holandskom vladavinom.

Nakon izbora 1948. godine aparthejd je uveden kao zvanična politika, klasifikacijom na četiri rasne grupe: crnu, belu, obojenu i indijsku, a u obzir za klasifikaciju uzimani su poreklo, izgled i običaji.

Došlo je do razdvajanja rasa u različita stambena područja, zatim podela u obrazovanju, distribuciji medicinske nege, korišćenju plaža i ostalih javnih službi.

Zakon koji je zabranjivao mešovite brakove donet je 1949. godine, a 1950. uveden je zakon koji kaže da bi bela osoba krivično odgovorala ukoliko bi imala seksualne odnose sa drugom rasom.

Zakoni o zemlji iz 1954. i 1955. godine su ograničili nebelcima slobodu kretanja, zabranivši im pristup određenim zonama. Tako je bela manjina kontrolisala 80 odsto terena u Južnoj Africi.

Od nih se zahtevalo da nose „referentnu knjigu“. U njoj su se nalazili identifikacioni dokumenti, kao i dozvole za boravak u određenim regionima. Do pedesetih godina prošlog veka ograničenje je postalo toliko veliko da je svaki crni Južnoafrikanac morao da je nosi.

Belci su jedini mogli da glasaju, a kasnije je to važilo i za obojene.

Ovakav sistem budio je nezadovoljstvo što je rezultiralo nemirima i zatvaranjem vođa antiaparthejda. Država je na otpor odgovarala nasiljem i represijom, a na nekim demonstracijama bila je prisutna i vojska.

Preko 20.000 žena svih rasa je 1956. godine marširalo u znak protesta, međutim ovo je bilo vreme pasivnog protesta, što će se uskoro promeniti.

Masakr u Šarpevilu koji se odigrao 21. marta 1960. godine predstavlja prekretnicu u borbi protiv aparthejda.

Ono što je trebalo da predstavlja mirne proteste završeno je ubistvom 69 crnih Južnoafrikanaca i još najmanje 180 ranjenih demonstranata, koji su protestovali zbog usvojenih zakona, od strane Južnoafričke policije.

Ovaj događaj posramio je mnoge svetske lidere i direktno inspirisao početak oružanog otpora širom Južne Afrike.

Do 1961. tadašnja Južnoafrička unija je sastavni deo Komonvelta i priznavala je britansku krunu.

Generalna skupština Organizacije ujedinjenih nacija je, 16. decembra 1966. godine, donela odluku da je aparthejd „zločin protiv čovečanstva”.

Poznatu konvenciju o aparthejdu usvojila je Generalna skupština UN 30. novembra 1973. godine glasovima 91 države članice, od kojih su četiri glasale protiv (Portugalija, Južnoafrička Republika, Ujedinjeno Kraljevstvo i Sjedinjene Američke Države) a 26 je bilo uzdržano.

Konvencija je stupila na snagu 18. jula 1976. godine. Objavljeno je da je aparthejd nezakonit i kriminalan zbog kršenja Povelje Organizacije Ujedinjenih nacija.

Generalna skupština je već 12. novembra 1974. godine suspendovala Južnoafričku Republiku iz OUN, ali je država ponovo primljena 1994. godine, nakon što je postala demokratska.

Nakon što je opozicija aparthejdu 80-ih godina XX veka prouzrokovala građanske nemire, ekonomske i kulturne sankcije od strane međunarodne zajednice, te pritisak antiaparthejdskog pokreta širom sveta, predsednik države Frederik Vilem de Klerk objavio je ukidanje zabrane Afričkog nacionalnog kongresa, Sveafričkog kongresa i Komunističke partije Južne Afrike, kao i oslobađanje političkog zatvorenika Nelsona Mandele 2. februara 1990. godine, nakon dvadeset sedam godina zatvora.

Na referendumu održanom 17. marta 1992. godine, beli birači su glasali sa 68 odsto u korist demokratije.

Mandela je pedesetih godina često menjao mesto boravka, napuštao zemlju i bivao hapšen. Godine 1960. nakon zabrane ANK, sudski proces u kojem je bio optužen zbog veleizdaje završen je naredne godine, kada Južna Afrika postaje republika. Svi optuženi pušteni su uz kauciju.

Mandela je tri godine kasnije osuđen na doživotnu robiju, a kaznu  je služio u tri različita zatvora. U inostranstvu je 1980. godine započela međunarodna kampanja za Mandelino oslobođenje.

Nezaboravan trenutak bio je 1988. godine na koncertu na londonskom „Vembliju“, kada je 72.000 ljudi pevalo pesmu „Oslobodite Nelsona Mendelu“. Milioni gledalaca pratili su ovaj koncert. Posle skoro 30 godina provedenih u zatvoru, oslobođen je 1. februara 1990. godine.

Nobelovu nagradu za mir dobio je 1993. godine, a godinu kasnije postao je prvi crni predsednik Južne Afrike.

U dokumentarcu o Nelsonu Mandeli  „Od zatvora do predsednika“, možete saznati više o ovom istorijskom periodu i detalje života prvog crnog predsednika Južne Afrike.