Prikupite podatke o azijskoj pčeli smolarici

Izvan svog prirodnog areala prvi put je zabeležena 1994. godine, na istoku Severne Amerike. Od tada se uspešno širi ovim kontinentom i prisutna je u skoro svim državama na istoku SAD, kao i na jugu Kanade. U Evropi je prvi put detektovana 2008. godine, u južnoj Francuskoj, a danas je rasprostranjena u još devet zemalja – u Španiji, Andori, Nemačkoj, Austriji, Sloveniji, Hrvatskoj, Mađarskoj, Srbiji i na području Krima.

U Srbiji je prvi put uočena 2017. godine, u centru Beograda. Od tada pratimo njeno širenje i porast broja.

Kako je uopšte ova vrsta dospela u Srbiju?

Smatra se da je ova vrsta dospela u Ameriku i Evropu zahvaljujući transportu različitih roba u kojoj su neprimećena bila smeštena njena gnezda. Pčele smolarice gnezde se u šupljinama u masivnoj drvnoj građi ili u šupljim stabljikama (trska, bambus). Njihov životni ciklus podrazumeva dugotrajno mirovanje u gnezdu, koje u tom periodu može biti lako transportovano na velike distance. Prvi prenos iz Azije desio se slučajno i pasivno, posle čega se pčela širila ili spontano (aktivnim kretanjem), ili takođe pasivnim transportom sličnih tipova robe unutar svakog kontinenta.

Još se ne zna dovoljno o bionomiji i ekologiji velike pčele smolarice u novonaseljenim prostorima, pa ni o uticaju koji ona može imati, pre svega na domaću (autohtonu) faunu pčela.

Do sada su zabeleženi slučajevi agresivnog izbacivanja autohtonih pčela (iz rodova Megachile, Osmia i Hulocopa) iz njihovih gnezda, od strane ove azijske pridošlice. Međutim, još nije dovoljno proučeno da li ovakvo ponašanje može imati značajnije negative efekte na brojnost populacija autohtonih pčela. Svakako su neophodna dalja istraživanja na ovu temu.

Nakon što smo prošle sezone potvrdili prisustvo populacije azijske smolarice u Beogradu, naš sledeći zadatak je da proučimo situaciju u ostalim delovima Srbije, a po mogućnosti i trendove širenja na Balkanu. Podaci o dosadašnjem širenju ove vrste u Evropi sugerišu da ona najuspešnije osvaja urbane sredine, čemu u velikoj meri doprinosi dostupnost nekih masovno sađenih egzotičnih biljaka, čiji polen azijska smolarica koristi u ishrani potomstva. Uz urbana područja, od ove sezone pokušavamo da pratimo i njeno javljanje u ruralnim, poluprirodnim i prirodnim staništima, širom naše zemlje. Da bismo prikupili što više podataka, neophodna nam je pomoć građana!

Kako da je prepoznate i gde je možete videti?

Ovo su veoma krupne pčele – među najvećim u Evropi (ženke mogu biti i do 27 mm dužine). U letu donekle podsećaju na osrednjeg stršljena, ali su tamne, pretežno crne osnovne boje tela, sa gustim bakarno-narandžastim „krznom“ na grudnom delu i na početku abdomena, a krila su zatamnjena prema krajevima.

U fauni pčela Srbije nema vrsta sličnog izgleda, te se mogu relativno lako uočiti i prepoznati.

Ovo su letnje pčele, aktivne od juna do početka septembra. U našem klimatskom području njihova najveća brojnost i aktivnost je tokom jula.

Najveću šansu da primetite jedinke velike pčele smolarice imate ukoliko obratite pažnju na biljke koje ona posećuje. U urbanim sredinama posebno su značajne pojedine ukrasne egzotične vrste, koje masovno cvetaju tokom letnjih meseci, naročito u parkovima i na drugim javnim površinama. Među ukrasnim biljkama koje će ova pčela sigurno posećivati su sledeće: sofora ili japanski bagrem (Styphnolobium japonicum), lavanda (Lavandula), letnji jorgovan (Buddleja) i glicinija (Wisteria); od naših autohtonih biljaka značajne su potočnjak (Lithrum salicaria) i obična kalina (Ligustrum vulgare). U južnim područjima, bližim mediteranskom klimatu, treba je potražiti i na ukrasnoj kineskoj kalini (Ligustrum lucidum).

Šta treba da uradite ukoliko primetite ovu pčelu?

Ukoliko primetite jedinke ove vrste, nemojte ih dirati, ali slobodno ih posmatrajte iz blizine, one nisu opasne niti agresivne. Napravite fotografije ili video-snimak (sa podacima o datumu i lokaciji) i pošaljite nam na:

imejl: [email protected]

ili vajber: 064 8237 942

Za više detalja o projektu, o ovoj vrsti pčele, kao i o biljkama na kojima se najčešće sreće, posetite veb-stranicu Centra za biologiju pčela:

https://srbee.bio.bg.ac.rs/azijska-pcela-smolarica

https://srbee.bio.bg.ac.rs/azijska-pcela-smolarica/azijska-pcela-projekat-ucesce

U saradnji sa Centrom za promociju nauke, „Danas“ predstavlja izabrane priče sa naučnopopularnog portala elementarium.cpn.rs