Foto: Privatna arhivaTavankut je mesto, na severu Bačke, u neposrednoj blizini grada Subotice, a svega tri kilometra od granice sa Republikom Mađarskom.
Tavankut je naseljen još od davnih vremena, te se već 1439. godine u starim kartama i dokumentima beleži kao svojevrsno utvrđenje (lat. oppidum).
Danas je naselje Tavankut podeljeno na Donji i Gornji Tavankut.
Donji Tavankut se nalazi jugozapadno od grada Subotice, a nalazi se na peskovitu tlu i plodnoj crnici.
U Donjem Tavankutu prema popisu iz 2002. godine, živi 2.631 stanovnik. Većinski živalj u Tavankutu čine bunjevački Hrvati.
U vreme nekadašnje Jugoslavije Tavankut je bio prepoznatljiv po fabrici Medoprodukt, koja se bavila preradom voća i povrća odnosno proizvodnjom zimnice, kesten pirea te pakovanjem meda.
Medoprodukt je bila jedina fabrika u Jugoslaviji koja je prozvodila med sa različitim ukusima: prvo sa ukusom kafe tzv. melkof, a kasnije i sa drugim ukusima voća tzv. frumel.
Ljutovačka rakija takođe je bio jedan od brendova Tavankuta, ali i jugoslovenske ekonomije uopšte, koja je počela da se proizvodi 1973. godine.
Raspadom Jugoslavije dolazi i do raspada fabrike Medoprodukt. Danas se spomenutih brendova s ponosom sećaju samo starije generacije.
Novo vreme donelo je nove izazove, pa su se Tavankućani preorijentisali na druge privredne grane.
Danas su dominantne postale poljoprivreda i voćarstvo, među kojima se ističu zasadi jabuke.
Stanovništvo Tavankuta svoje tradicionalno nasleđe čuva i razvija i u savremenom smislu reči.
Živim održavaju nekoliko tradicionalnih običajnih praksi.
Obeležavanje završetka žetve tzv. Dužijanca postepeno se transformiše od običajne prakse do godišnje manifestacije, rado posećene i od strane turista.
Živu običajnu praksu prestavljaju i tzv. Kraljice, prolećni običaj pri kojem na verski praznik Duhova, devojčice obučene u svečanu nošnju obilazile selo, manifestujući pri tom jedan kompleksan oblik tradicionalnog nasleđa.
Običaji se prenose na mlade generacije u okvirima programskog rada Hrvatskog kulturno prosvetnog društva (HKPD) „Matija Gubec“ iz Tavankuta, koje postoji i kao takvo funcioniše u nekoliko sekcija od 1946. godine.
Likovna sekcija ovog društva 1986. godine pokrenula je Koloniju naive u tehnici slame, kojoj postaje cilj negovanje specifičnog, tradicionalnog likovnog izražavanja putem izrade slika i predmeta od slame, prakse koja je u sećanju ovog podneblja prisutna zadnjih stotinu godina.
Slama, kao prirodni materijal koji se u panonskoj oblasti nalazi u izobilju, za žene iz naroda bio je logičan izbor materijala koji one i danas vešto oblikuju.
Kao mesto prezentacije i promocije ovog stvaralaštva osnovana je 2011. godine Galerija Prve kolonije naive u tehnici slame u Tavankutu, a smeštena je u seoskoj kući u centru sela, koja je nekada pripadala jednoj od prvih slamarki Anici Balažević.
Zbirka Galerije čuva radove slamarki koje stvaraju od početka šezdesetih godina 20. veka do danas.
Ova dva tavankutska udruženje HKPD „Matija Gubec“ i Galerija Prve kolonije naive u tehnici slame bili su 2014. godine domaćini Svetskog kongresa slamarske umetnosti, na kojem su učestvovali predstavnici država sa prostora Evrope, Azije, SAD-a i Kanade.
U Tavankutu se može upoznati i lokalni govor, ikavski dijalekt, ali i bogatstvo narodnog stvaralaštva – nošnje, pesme, igre, običaji, seoski način života i privređivanja, ali i nepokretna kulturna baština, kako verska tako i ona civilna.
Još uvek se može videti i čuti priča o „zvonu koje je razbijalo led“ i svojim vibracijama razbijalo ledonosne oblake te sprečavalo vremenske nepogode (grad).
Iako danas retki, postoje još uvek salaši koji su očuvali visok stepen autentičnosti. Nalaze se na rubovima Tavankuta te predstavljaju posebnu atrakciju za boravak i aktivnost posetilaca.
Među tim malobrojnim preostalim salašima dva su deo ponude iz oblasti seoskog turizma u Tavankutu.
Orluškov salaš, sagrađen 1990. godine, jedan je od dva salaša na području grada Subotice koji je zaštićeni spomenik kulture.
Priča o seoskom turizmu u Tavankutu započela je 2011. godine kada je ovo selo odabrano za jedno od deset potencijalnih najturističkijih sela Vojvodine, a među pedeset kandidovanih.
Krajem iste godine nekadašnja članica tavankutskog HKPD Matija Gubec Jasna Balažević je, videvši što sve pojedini članovi Društva rade na polju očuvanja kulturne baštine i razvoja seoskog turizma, odlučila da svoj porodični salaš sa 5,5 hektara zemlje pokloni ovom udruženju za potrebe promocije lokalnog kulturnog nasleđa.
Ovaj salaš je takođe nakon obnove zadržao autentične karakteristike iz vremena kada je nastao (1909. godine), ali je prilagođen za potrebe prenoćišta sa 12 ležaja u potkovlju, dok je prizemlje opremljeno po uzoru na uređenje salašarskih objekata.
Danas na polju seoskog turizma u Tavankutu glavnu reč vodi HKPD Matija Gubec, kojem je osnovna misija rad sa mladima na polju očuvanja lokalne tradicije.
U svom radu udruženje je od 2011. godine preuzelo ulogu promovisanja Tavankuta kroz vidove seoskog turizma, a u okviru toga i rimokatolički crkvu Presvetog Srca Isusovog građenu u neoromaničkom stilu, kapelu svete Ane u Gornjem Tavankutu, Galeriju prve kolonije naive u tehnici slame, Etno salaš Balažević, Orluškov salaš, kao i brojne običajne manifestacije i festivale.
Sa svojim sloganom Dobro došli u Tavankut – misto di sunce grli Bačku ovo mesto ima ambiciju da bude prepoznato na budućoj turističkoj mapi severne Bačke.
Ugostili Josipovića, Nikolića, Vučića i Kolindu
U novije vreme stanovnici Srbije Tavankut poznaju kao mesto bilateralnih susreta predsednika Srbije i Hrvatske. Tako su Tavankut posetili Ivo Josipović, nekadašnji predsednik Hrvatske, te nekadašnji predsednik Srbije Tomislav Nikolić. Kasnije Tavankut posećuju Kolinda Grabar Kitarović i Aleksandar Vučić. Tavankut je u tim prilikama postao medijski vidljiv, a tada se sa posebnom pažnjom isticalo, kao posledicom tih susreta, asfaltiranje par stotina metara seoskog puta u centru sela te obnova ruiniranog Doma kulture.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
