Rijeka: Evropska prestonica kulture

Najbolji recepti biće isprobani već početkom septembra na festivalu svetske muzike i gastronomije Porto Etno u ovom, posle Zagreba i Splita, trećem po veličini gradu u Hrvatskoj, smeštenom u dnu Kvarnerskog zaliva i u zaleđu Gorskog Kotara. Prikupljeni recepti biće baza Riječkog arhiva svetske kulinarske memorije.

Uz brodogradnju i muziku, gastronomija je jedna od tri identitetske teme u okviru umetničkog programa „Kuhinja“ koji je deo Projekta Rijeka 2020 – Evropska prestolnica kulture. Ovaj program je tokom druge polovine marta predstavljen i u Beogradu. Kako je tada najavljeno, reč je o „platformi za suočavanje sa traumatičnim iskustvima savremenih i istorijskih migracija koje razvijaju i menjaju kulturne specifičnosti svetskih zajednica, čiji programi obuhvataju različita područja kulturnog i društvenog delovanja – muziku, književnost, audio-vizualne radove, inovativne umetničke i kulturne prakse, gastronomiju…“

Rijeka je prvi grad u Hrvatskoj, a drugi, posle Maribora, na prostoru bivše SFR Jugoslavije koji će nositi titulu Evropske prestonice kulture, a koju će 2021. „naslediti“ i Novi Sad. Nekadašnji veliki lučki, industrijski, finansijski i kulturni jugoslovenski centar, Rijeka je danas najveća pomorska luka u Hrvatskoj, koja se poslednjih decenija usled propasti industrije i konkurencije slovenačke luke Kopar, sve više okreće turizmu i uslužnim delatnostima.

Ovaj grad sa četvrt miliona stanovnika, čiju su sudbinu u velikoj meri odredili sjajan geografski položaj i dubina mora u Kvarnerskom zalivu, bio je naseljen još u mlađem neolitu. Prostor ušća reke Riječine u Kvarner, koji su prvi naselili ilirski Liburni, vešti moreplovci i gusari, bio je privlačan za mnoge osvajače od Rimljana, Ostrogota, Vizantije do Hazburga, Austro-ugarske, Italije… U kratkom periodu od 1920. do 1924. Rijeka bila i nezavisna država, potom  do 1941. podeljeni grad – duž reke Riječine išla je granica između Italije i Kraljevine Jugoslavije. Pariskim mirovnim ugovorom iz 1947. pripala je tadašnjoj Jugoslaviji.

Zidine srednjovekovne Rijeka prostirale se uz samu morsku obalu. Današnji gradski i lučki prostor južno od Starog grada plod je planskog nasipanja krajem 18. i tokom 19. veka, na kome se iskazala ugarska inženjerska veština. Grad burne istorije, bogatog kulturnog nasleđa, sa karnevalskom, pozorišnom, muzičkom i sportskom tradicijom, u čijoj je neposrednoj blizini turistički dragulj – Opatija, bio je poznat i po vojnoj industriji. U Rijeci je izrađen prvi torpedo i prvi put u istoriji fotografskim aparatom zabeležena je putanja puščanog zrna. Prvi muzej u Hrvatskoj otvoren je u ovom gradu, koji je tramvaj dobio deceniju pre Zagreba i u kome je na Kalvarija otvoreno jedno od prvih komunalnih grobalja u Evropi. Turistički vodiči tvrde da je Rijeka poznata i po prvoj fabrici čokolade na Balkanu, kao i da su u njoj su štampane i prve novine na italijanskom jeziku.

Osim aktuelne predsednice Hrvatske Kolinde Grabar Kitarović, u Rijeci su rođeni i nekadašnji vođa mađarskih komunista i dugogodišnji premijer Mađarske Janoš Kadar, glumci Frano Lasić, Ksenija Pajić… Broj od 57 konzulata tokom 20. veka, sad je sveden na 14 konzularnih predstavništava.