Širaz: Grad drevne istorije

Dok smo posle 900 kilometara ptičjeg leta prizemljivali na Međunarodni aerodrom u Širazu, najvećem na jugu zemlje i drugom najmodernijem u Iranu (posle Međunarodnog aerodroma Imam Homeini u Teheranu), kroz prozore je promicao masivan, kamenit i sur planinski venac Zagros. Planine Zagros se duž 1.600 km protežu od pograničnih oblasti istočne Turske i severnog Iraka na jug do Moreuza Hormuz u Zalivu.

Planine Zagros se, kažu, uzdižu iznad pašnjaka, no činilo se da je okolo sve osušena, stvrdnuta zemlja pod blještavim suncem Širaza.

Najstarije stene u vencu Zagrosa datiraju iz prekambrijskog vremena, pre 541 milion godina.

Planine su impozantna prirodna barijera i tradicionalno su bile granica između kulturnih i političkih činilaca, uključujući rane mesopotamske i međanske kulture, partsko i rimsko carstvo i, u skorije vreme, persijsko i otomansko.

Širaz je glavni grad provincije Fars. Farsi (persijski ili Parsi), jezik antičkog Farsa (Parsa) je postao zvanično sredstvo opštenja u Persiji, današnjem Iranu.

Dvomilionsko grad se nalazi na nadmorskoj visini od 1.486 metara.

Kroz severni deo protiče sezonska, Suva reka.

Njeno korito jeste bilo suvo kada je u avgustu 2017. grupa novinara iz Srbije, kao gosti iranskog ministarstva kulture I islamskog usmeravanja, posetila Širaz.

Širaz je je istorijsko mesto i atraktivan moderan grad, sa vrtovima, svetilištima i džamijama. Uprkos katastrofalnim poplavama u 17. veku, pa pošastima, gladi i zemljotresima, uglavnom u 19, veći deo Širaz je preživeo.

Odavno se smatra da Širaz ima veliki značaj u istoriji regiona. Najranije pominjanje grada, kao Tiraziša, je na iz 2000. godine pre nove ere po glinenim pločama na izumrlom elamitskom jeziku u Persepolisu.

Širaz je bio važan trgovinski centar tokom perioda carstava Seleukida (312-175 p.n.e.), Partije (247 p.n.e.-224 nove ere) i Sasanida (približno 224-651 n.e).

Međutim, Širaz je postao prestonica provincije tek 693, pošto je arapska omejadska dinastija osvojila obližnji Estakar, prestonicu Sasanije.

Značaj Širaza je rastao pod Arapima i nekoliko lokalnih dinastija. Šijitska iranska dinastija Bujita (od 945. do 1055) je Širaz proglasila svojom prestonicom I u njemu gradla džamije, palate, čuvenu biblioteku i veliki gradski zid.

Grad je pošteđen mongolskog uništenja kada je lokalni vladar ponudio počast i potčinjavanje Džingis Kanu (približno 1158 -1227).

Potom je Širaz postao vodeći centar umetnosti i pisanja zahvaljujući ohrabrivanju prosvećenih vladara i prisustvu mnogih naučnika i umetnika. Po klasičnim geografima bio je Dar al-Elm, Kuća znanja.

Godine 1387. i ponovo 1393. Timur (Tamerlan), turkijski osvajač, okupirao je Širaz I postavio jednog od dvojih sinova za vladara grada. Kao muslimanski centar je bio rival Bagdadu.

Mnogi od najznačajnijih iranskih pesnika, mistika i filosofa rođeni su u Širazu i doprineli slavi grada. Među njima su pesnici Saadi i Hafez, mistični Roozbehan i filozof Mola Sadra.

Širaz je bio glavni grad Persije za dinastije Zand između 1750. do 1790. godine.