Šri Lanka: Polonaruva, srebrna prestonica

Još manje je bio u pravu kada je rekao da na ovom ostrvu, sem rubina, „nema ničega interesantnog“.

Iako je Polonaruva, kao i prva prestonica sinhaleskih kraljeva, Anuradapura, već bila napuštena, verovatno su postojali, jer postoje i danas, vremenu odoleli ostaci dvoraca i budističkih i hinduističkih hramova i irigacionih projekata.

Ranije su se prestonice u današnjoj Šri Lanki nalazile tamo gde je bila smeštena najveća dragocenost budističkog verovanja – Budin zub.

On je sačuvan posle kremacije Gautame Bude, 543. godine, i dobio je status moćne relikvije, ali i simbola vlasti: onaj ko je posedovao zub imao je božansko pravo da vlada. Nekako je ova relikvija stigla na ostrvo i onda je iz razrušene Anuradapure zub premešten u Polonaruvu.

I u novoj prestonici za čuvanje zuba sagrađeni su posebni hramovi. Danas su očuvani ostaci stupe koju je sagradio kralj Parakramabahu u 12. veku, u kojoj je sveti zub čuvan u posebnoj dagabi okruženoj zidovima od cigle, na uzdignutoj platformi.

Ulazi se stepenicama u čijoj osnovi se nalazi bareljef sa nekoliko krugova u kojima su isklesane figure životinja, čuvara hrama od zlih sila. Ispred stupe na sve četiri strane nalaze se statue Bude u sedećem položaju. (U znak poštovanja, ušli smo bosi, a zamoljeni smo da se ne slikamo leđima okrenuti prema Budi).

Kralj Parakramabahu bio je veliki graditelj.

U hramu Galavihara, u granitnoj steni isklesane su četiri monumentalne skulpture. Jedna predstavlja Budu u ležećem položaju, u stanju parinirvane, umrlog koji je za života stekao nirvanu. Dve figure su posvećene Budi koji sedi, isklesane u položaju meditacije sa spuštenim rukama.

Smatra se da stojeća figura predstavlja jednog od deset prvih, a najboljeg Budinog učenika, Anandu, koji žali svog učitelja. Kralj je i sebe ovekovečio kao mudraca, ali u drugoj steni, u natprirodnoj veličini.

Pošto je osnova poljoprivrede bilo gajenje pirinča, kralj je na obodu prestonice izgradio veliki rezervoar vode.

Veličine manjeg jezera, Parakarama Savudra je bio izvor i za održavanje kraljevskih vrtova, po kojima je grad bio poznat, ali i za kraljevska uživanja, o čemu svedoči kupatilo i granitni bazen u obliku lotosovog cveta.

Kraljevski dvorac od hiljadu soba i hram sa Budinim likom očuvani su u impozantnim ruševinama. Sledeći kralj, Nisankamala, od građevina ostavio je veliku stupu, koja se meri sa onima u Anuradapuri i Cvetni oltar, koji je služio za pogrebne ceremonije.

Tamilci, koji su živeli na severu ostrva ili dolazili iz obližnje Indije, osvojili su Polonaruvu pedesetak godina pre nego što je na ostrvo stigao Marko Polo i sveti zub je premešten u novu prestonicu, Kendi, gde se i danas nalazi.

Tamo se svake godine organizuje veoma slikovita svečanost, Perahera, prilikom koje se zub na slonu iznosi na ulice, u zlatnom kovčegu. Odsustvo svetog zuba ipak ne oduzima ništa od veličine Polonaruve.