Staro zdanje u Aranđelovcu: Za simbol grada knez Mihailo podigao kredit

Onima koji nisu iz Aranđelovca ili nisu imali priliku da ga posete teško je da shvate njegov značaj, ali za one koji žive tamo Staro zdanje je mnogo više od jedne “stare zgrade”. Za Aranđelčovane je Staro zdanje simbol grada, kaže za Danas Zorica Petrović, viši kustos u Narodnom muzeju u Aranđelovcu.

„Staro zdanje je od 1872. pa sve do pre dve godine bilo državni objekat. Država je Staro zdanje izdavala pod zakup, na licitacijama i na period od tri godine, a po završetku Drugog svetskog rata objekat je koristilo ugositeljsko preduzeće „Bukovička banja“, kaže Petrović.

Park Bukovičke banje proglašen je za nepokretno kulturno dobro – prostorno kulturno istorijsku celinu, odlukom Skupštine opštine Aranđelovac januara 1998. godine. Vlada Srbije je 2011. park Bukovičke banje zaštitila kao Spomenik prirode „Park Bukovičke Banje”, ističe Petrović, i stavila pod zaštitu kao područje druge kategorije, odnosno od velikog značaja, kao prostorno-kulturno istorijsku celinu i kao jedan od najstarijih i najočuvanijih banjskih parkova iz 19. veka.

»Ovom uredbom zaštićeni su i svi objekti u parku kao deo kulturno-istorijske baštine Hotel „Staro zdanje”, Paviljon Knjaza Miloša, hotel „Šumadija”, RH Zavod sa otvorenim i zatvorenim kupatilom, objekat eksploatacije – prva savremena punionica mineralnih voda i vredne zbirke skulptura na otvorenom, u to vreme 63 skulpture”, kaže Petrović.

Ona napominje da je prva privatizacija 2012. godine bila neuspešna, a da je nakon druge privatizacije, 2019. godine, novi vlasnik postala SO Aranđelovac.

Viši kustos Zorica Petrović kaže za Danas da je hotel „Staro zdanje“ građen na inicijativu kneza Mihaila Obrenovića, u periodu od 1868. do 1872, završeno je pre 150 godina, po projektu mladog arhitekte Ministarstva građevina Koste Šreplovića.

“Nažalost, ni knez Mihailo niti arhitekta Šreplović nisu dočekali kraj radova na „Starom zdanju“, knez je, na početku radova na objektu, ubijen u Košutnjaku, dok je Šreplović poginuo pavši sa skele nadgledajući završne radove na Zdanju”, ističe Petrović.

Izgradnjom Zdanja Bukovička banja je, kako kaže, parirala najvećim evropskim banjama i postala jedna od najposećenijih u zemlji, a država je u nju ulagala mnogo više nego u druge banje Srbije.

“U Starom zdanju odsedali su srednji i viši slojevi srpskog društva. Istovremeno sa razvojem banje razvijala se i varošica, čiji su stanovnici nastojali da kao domaćini ne zaostaju za kulturnim nivoom svojih gostiju. Nakon 1971, kada je završena poslednja restauracija hotela, pa sve do njegovog zatvaranja 2005, u Sali kneževa u Starom zdanju mnogo Aranđelovčana sklopilo je brakove, a maturanti, ne samo aranđelovački, pamte hotel upravo po nezaboravnoj maturskoj večeri”, kaže Petrović.

Da bi izgradio Staro zdanje knez Mihailo je zatražio kredit. To je uradio, kako kaže Zorica Petrović, kada je boraveći u Aranđelovcu i Bukovičkoj banji 1865. video da je u banji mnogo naroda u potrazi za lekom koji spava na otvorenom, nemajući krov nad glavom.

Prema rečima Milivoja Petrovića Blaznavca, koji je u vreme izgradnje bio i vojni ministar ali i ministar građevina, prilikom planiranja izgradnje na umu se, isitče naša sagovornica, imala i „druga celj – vojnička – pa je tako napravljena da u potrebno vreme može poslužiti i za vojne celji“.

„I zaista, tokom proteklih vek i po, Zdanje je u vreme mira bio hotel za smeštaj banjskih gostiju, ali je tokom svih ratova vođenih od 1876. do danas, bio i vojna bolnica za smeštaj ranjenika, tako da objekat ima veliki značaj ne samo za Aranđelovac, već i za celu zemlju“, napominje Petrović.

Osim ranjenika kroz istoriju Staro zdanje je bilo dom i kneginji Nataliji Obrenović, supruzi kneza Milana Obrenovića, zbog koje je 1887, Staro zdanje prvi put i renovirano.

Kralj Aleksandar Obrenović u Aranđelovcu je boravio 28. juna 1889. godine, a na proputovanju zemljom, u periodu od 28. avgusta do 21. septembra 1893, u Bukovičkoj banji je proveo tri dana.

„Poslednjih decenija 19. veka i kasnije ispred Starog zdanja održavane su igranke uz narodnu muziku, dok su se u Sali kneževa održavali balovi. Na jednom od tih balova i Živojin Mišić je upoznao svoju buduću suprugu Lujzu Krikner, ćerku preduzetnika Fridriha Kriknera, koji je gradio Parno kupatilo u parku Bukovičke banje, i unuku Gotfrida Šulca, izvođača radova na hotelu Staro zdanje» kaže naša sagovornica.

Staro zdanje je juna 1930. bilo domaćin Kongresu jugoslovenskih PEN klubova, na kom su učestvovali, između ostalih, Milan Grol, Stanislav Vinaver, Isidora Sekulić, Desanka Maksimović, Miloš Crnjanski, Vladeta Popović.

Naredne, 1931. godine, gosti Aranđelovca i hotela Staro zdanje bili su francuski avijatičari, učesnici Prvog svetskog rata.