Sunce na Pjaci Unita

 Ulice prepune užurbanih i nasmejanih ljudi, lakoća razigranosti tipična za mediteranski duh kome se kontinentalci neizmerno i skriveno dive, sve to i još mnogo toga skriveno među ulicama koje se spuštaju ka rivi, a ka kojima jure kolone vozila i vespi. I po koji Topollino, originalni fića iz šezdesetih godina. Susret sa morem na Lungo di Mare. Isplovile su brodice, pojavili se veslači, a mi uhvatili prvu meduzu uz samu obalu, u čijoj pozadini se rasprostro glavni trg.

Vikend u Italiji je vreme opuštanja, okupljanja i druženja i to se na svakom koraku vidi. Čitave porodice izašle su u šetnju, na sladoled, kafu. Najbolji espreso ne može da se propusti, najviše prija sa penom od mleka, ali je ponuda takva i tolika da je greh bilo šta izdvajati – ristretto, corto, normale, lungo, macćiato, cappučino. Sve su bašte pune, uz zapažanje da u kafeterijama ne sede mladi, već odrasli ljudi. Naročito su popularni barovi sa tradicijom, poput Osteria de Libero, koji jedva da se promenio za sto godina.

Boje, mirisi, autentične zgrade, trgovi, pešačka zona, izlozi, poslastičarnice, male prodavnice suvenira, restorani – sve je tu. Vreme posle 13 časova posvećeno je ručku i bukvalno svi restorani se popune. Kuhinja Trsta je izmešana, kao i njegovo stanovništvo, upoznavali smo je uz lovački paprikaš sa njokama od krompira i knedlama od sira, piletinom mariniranom u maslinovom ulju, zapečenim krompirom sa mediteranskim začinima i nezaobilaznim lazanjama. Na većini menija obilje ribljih specijaliteta i lokalno crno vino terrano, napravljeno od grožđa koje se gaji samo u krečnjačkim planinskim krajevima.

Trst se može pohvaliti sa preko deset muzeja i brojnim galerijama, crkvama, značajnim institucijama, mada je za naše ljude i dalje glavna asocijacija na kupovinu. I da, zaista se Srbi i susedi mogu sresti kako jure iz radnje u radnju tražeći popuste, iako se način kupovanja odavno izmestio iz centra grada u tržne centre i okolna outlet sela, od kojih je najpoznatije Palmanova.

Poznat i kao luka, Trst svoj kulturni i privredni razvoj najviše duguje Habzburškoj monarhiji u 19. veku, tako da sa izuzetkom dvorca i katedrale San Giusto i male srednjovekovne četvrti niže, cela gradska istorija pre 19. veka čini se neznatnom pred masivnom neoklasičnom arhitekturom koju potpisuje Borgo Teresiano, koji je inicirao njegov razvoj i po kome se zove gradski centar. Značajna su i nalazišta iz perioda rimske vladavine, raštrkana po gradu, iz perioda od 178. godine pre nove ere naovamo.

Trst, kao centar istoimene provincije i regije Fruili-Venecija Đulija, broji 210.000 stanovnika. Paroh srpske pravoslavne crkve Sveti Spiridon, Radović, sa ponosom ističe da ovdašnja srpska zajednica broji 10.000 duša. Crkva, koja se nalazi u istoimenoj ulici Via San Spiridone, predstavlja raskošnu građevinu visoku 40 metara, u kojoj je centralnu kupolu sa Hristom Pantokratorom oslikao milanski slikar Đuzepe Berini.

Brojni narodi koji ovde žive podizali su raskošne građevine, među kojima se zdanje srpske crkve ističe lepotom, dekoracijom i raskošnim položajem spram Tršćanskog kanala, kojim more ulazi u grad. Zdanje je dovršeno u julu 1869, devet godina nakon početka gradnje, na mestu nekadašnje grčke crkve. Tada su novu crkvu ilirske zajednice blagoslovili patrijarh Samuilo Maširević i episkop German Anđelić. Zdanje su projektovali i gradili tršćanski inženjer Pietro Palese i milanski arhitekta Carlo Maciacćini. Najznačajnija je ikona Trojeručice na drvetu, iz 15. veka, rad Adnrea Rica da Candia. Ikona je legat porodice Kvekić, iz Trsta, čija je kći Darinka bila udata za crnogorskog princa Petrovića u 19. veku.

Razloga da se dođe u ovaj grad ima mnogo. Ovde su boravili i brojni strani pisci, među najpoznatijima Džejms Džojs i Rajner Marija Rilke, a među domicilnim piscima Umberto Saba i Italo Svevo. Frojd je takođe proveo neko vreme istražujući u Trstu, kao student medicine, a grad je postao prvi italijanski centar psihoanalitičke misli pod Frojdovim učenikom Eduardom Vajsom. Trst je postao prvi grad u Italiji koji je potpuno zatvorio svoju staru psihijatrijsku bolnicu 1980. godine. Gradski alternativni zdravstveni program u zajednici, koji je pokrenuo doktor Franko Basalja 1970. godine sada se smatra reperom u novom načinu lečenja psihičkih bolesti.

Sve je tako prijatno u Trstu, urezuje se u pamćenje, zavodi. Ciao, ci vediamo alla prošima!