Turkmenistan: Grad Ginisovih rekorda

Bio je svedok herojskog otpora koji su Turkmeni pružili ruskoj najezdi, a zatim osuđen da tavori u ruskoj i sovjetskoj imperiji.

Ako ga je istorija štedela, priroda nije: stalno se bori sa pustinjom Karakum, a moć prirode osetio je u katastrofalnom zemljotresu 1948. godine, kada je razrušen bukvalno do temelja i izgubio sto hiljada stanovnika.

Obnovljen grad dobio je tipičan sovjetski izgled, uključujući i bistu Lenjina, na visokom postolju ukrašenom motivima turkestanskih ćilimova i meni najlepši spomenik i danas u Ašhabadu, betonski reljef poznatog vajara Ernsta Neizvesnog na fasadi filmskog arhiva.

Oslobođen provincijskog statusa, kao glavni grad nezavisnog Turkmenistana od 1991. godine, Ašhabad postaje arhitektonski izlog savremenog „zlatnog doba“ ove zemlje.

Turkmenistan obnavlja svoj nacionalni identitet, tražeći ga u dubinama istorije i mitologije, iz koje je isplivao, kao osnivač nacije, legendarni Oguz-han sa šest sinova i dvadeset četiri unuka. Kuranski kaligrafski znak osmokrake zvezde proglašen je za njegov simbol. Prestonica se Hanu i sinovima odužila najvećom fontanom na svetu, a zvezda je sveprisutni detalj na zgradama i ulicama.

Ašhabad je iskoristio priliku koju su državi doneli prihodi od gasa i agilnost predsednika države, koji je „glavni arhitekta“ grada. Osnovni arhitektonski pravac modernog Ašhabada je monumentalnost, izražena u brojnim spomenicima, državnim palatama, komercijalnim građevinama, širokim avenijama, prostranim parkovima, stambenim blokovima.

Osnovni materijal je beli mermer – ima ga toliko da je Ašhabad 2013. godine ušao u Ginisovu knjigu rekorda kao grad sa najviše mermernih građevina na svetu. Zaista je teško opisati mermerno tkivo grada i njegovu estetiku, koja svakako sledi tradiciju monumentalnosti islamske, turske i arapske arhitekture, sa kupolama i svim oblicima raskoši.

Teško je dočarati i pojedinačne arhitektonske domete; najbolje je nabrojati dostignuća koja se posebno nalaze u Ginisovoj knjizi: navedena fontana, najviši jarbol sa državnom zastavom od 133 metra; najveća betonska figura konja; dvorac venčanja, zatvorena panoramska vrteška, još i najveći ručno tkani tepih i najveći bronzani bareljef.

Ašhabad je monumentalnim spomenicima obeležio svoju neutralnost i ustavnost, kao i jubileje nezavisnosti. Desetogodišnjici je posvećena skulptura ahaltekinskih konja, nacionalnog ponosa.

Dvadeset godina je obeleženo spomenikom u obliku tradicionalnog nomadskog šatora, sa stubom koji podseća na Kutlub minare iz istorijskog Konje Urgenča.

Predsednik Berdimuhamedov je februara ove godine dao nalog da se za tridesetu godišnjicu izgradi obelisk visok tri stotine metara. Za razliku od prethodnog predsednika, Turkmenbašija, čije pozlaćene figure još uvek krase grad, sadašnji predsednik ima samo jedan spomenik, Arkadag („Zaštitnik“) na konju.

Mermerni Ašhabad je zaista monumentalan, ali to je sterilna monumentalnost. Sa prozora hotela, u koloni visokih mermernih stambenih zgrada nisam video ni jedan osvetljen prozor.

Nema prolaznika.

Život je u starom delu grada, u komšijskim zgradama gde se na prozorima suši rublje; u okolnim naseljima, gde su nas dočekali kao svoje najbliže, da sa nama podele večeru na podu zastrtom ćilimovima. Ne zaboravite da Ašhabad u prevodu znači – „Grad ljubavi“.