UV zračenje – šta utiče na njegovu jačinu i kako se zaštititi?

U zavisnosti od talasne dužine, postoje tri vrste zraka – UVA, UVB i UVC. Zraci se razlikuju u svojoj biološkoj aktivnosti i obimu u kome mogu da prodru u kožu. Krećući se od UVA do UVC zraka, njihova dužina se smanjuje, ali raste intenzitet zračenja, tako da najkraće, UVC zračenje, ujedno ima i najjači intenzitet.

Međutim, UV zračenje kraće talasne dužine je manje sposobno da prodre u kožu. Na sreću, samo UVA i UVB zraci mogu do prodru kroz atmosferski omotač, a njihov negativni efekat može biti sprečen ili znatno umanjen odgovarajućim merama zaštite.

Na nivo zračenja mogu uticati:

• Doba godine – na srednjim geografskim šitinama, na kojima je i naša zemlja, najjače sunčevo zračenje je u toku letnjih meseci.
• Doba dana – Jačina Uv zraka zavisi od položaja sunca, a najveća je tokom četvoročasovnog perioda oko solarnog podneva (trenutak kad je sunce na najvišoj tački na nebu). U ovom dobu dana, sunčevi zraci prelaze najkraći put do Zemlje. Nasuprot tome, sunčevi zraci u ranim u jutarnjem ili kasnim popodnevnim satima, prolaze pod većim uglom kroz atmosferu, i shodno tome se mnogo više UV zračenja upija u atmosferi.
• Stepen oblačnosti – Najintenzivnije je sunčevo zračenje kada oblačnosti nema ili je veoma mala, ali treba imati u vidu da određena količina UV zraka (UVA) prolazi kroz oblake.
• Geografska širina (položaj mesta) – što se nalazimo bliže Ekvatoru, UV zraci su jači, prolaze kraći put kroz atmosferu, i stoga ona apsorbuje manje štetnog UV zračenja.
• Nadmorska visina – sa povećanjem nadmorske visine, manje atmosfere je dostupno da apsorbuje UV zračenje. Jačina UV zračenja se povećava na svakih 1.000 m nadmorske visine za oko 10 odsto.
• Vrsta podloge na kojoj se nalazimo – mnoge površine reflektuju UV zračenje i doprinose povećanju jačine UV zraka. Trava, zemlja i voda reflektuju manje od 10 odsto UV zračenja, dok pesak reflektuje 15 odsto, a morska pena oko 25 odsto. Sneg je posebno dobar reflektor i gotovo udvostručuje izloženost osobe UV zračenju, dok led može reflektovati i do 80 odsto sunčevih zraka.

Kako se zaštititi od štetnih efekata UV zračenja:

• Izbegavajte direktno izlaganje suncu u periodu od 10.00-16.00 časova.
• Koristite preparate sa zaštitinim faktorom u svim vremenskim uslovima, u svakoj sezoni. Preporuka je da se koristi faktor zaštite od sunca SPF-30 i više koji štiti i od UVA i od UVB zračenja. Faktor se nanosi najmanje 15 minuta pre izlaska napolje, a treba ga ponovo nanositi svaka dva sata, češće pri obilnijem znojenju, i nakon svakog boravka u vodi.
• Nosite kape i šešire sa širokim obodima i odeću svetlih boja, od prirodnih materijala, po mogućstvu sa dugim rukavima ili specijalnu odeću sa zaštitinim faktorom (odeća sa „UPF-ultraviolet protection factor“ oznakom).
• Nosite naočare sa za sunce sa 100% UVA/UVB zaštitom.
• Izaberite kozmetiku i kontaktna sočiva koja nude UV zaštitu ali imajte u vidu da je i dalje nepohodno koristiti i sredstvo za nsunčanje i nositi sunčane naočare.
• Proveravajte kožu redovno, kako biste na vreme primetili bilo kakve sumnjive promene i blagovremeno se obratili lekaru.
• Izbegavajte korišćelje solarijuma.
• Ako ste roditelj, zaštitite na pravilan način vaše dete od sunca i te postupke sprovodite zajedno.

Zaštitite se i u zatvorenom prostoru!

Imajte na umu da postoji i mogućnost štetnih efekata UV zračenja i u zatvorenom prostoru.

S obzirom da UVA zraci prodiru kroz staklo, ukoliko ste izloženi delovanju sunčevih zraka na ovaj način, razmislite o dodavanju ravnog, obojenog UV-zaštitnog filma na bočne i zadnje prozore automobila, ukoliko je to u propisima u vašoj zemlji, ili na prozore prostorija u kojima živite ili radite. Ovaj zaštitni film blokira i do 99,9 odsto UV zračenja a propušta i do 80 odsto vidljive svetlosti.

Tekst preuzet sa portala Gradskog zavoda za javno zdravlje Beograd.