„Vampirska sahrana“ kao odgovor na malariju

Ovaj skelet bio je položen na bok, a u njegova usta, koja su bila širom otvorena, bio je ubačen kamen krečnjaka veličine povećeg jajeta.

Istraživači veruju da je ovo dete, čiji pol još nije poznat, umrlo nakon smrtonosnog izbijanja epidemije malarije. Opaka bolest unesrećila je tokom petog veka zajednicu koja je tada nastanjivala ovaj mali srednjovekovni grad na brdu, oko 100 km severno od Rima. Tragovi zuba pronađeni na površini kamena u ustima deteta arheologe navode da veruju da je kamen s namerom tu stavljen nakon detetove smrti – bila je to bizarna, drevna praksa koja je služila da dete spreči u tome da ustane iz mrtvih i nastavi da širi zarazu.

„Znamo da ova vrsta neobičnog postupka najčešće ukazuje na strah od ne-mrtvih, a naročito strah da bi ovi mrtvaci mogli da se vrate iz grobova ne bi li nastavili da šire zarazu među živima. Stavljanje kamena u detetova usta bio je bukvalan ili simboličan način da se ono onesposobi“, kaže Džordan Vilson, bioarheolog i doktorand Univerziteta Arizona, koji je bio deo tima koji je otkrio ovaj skelet.

Ovo otkriće poslednje je od nekoliko desetina skeleta koji su pronađeni u La Necropoli dei Bambini ili „groblju beba“, napuštenoj rimskoj vili koja je pretvorena u masovno dečje groblje negde sredinom petog veka. Zajednica koja je bila na tački prelaza iz paganizma u hrišćanstvo – prestravljena umiranjem koje nije mogla da objasni – pribegla je veštičarenju i ritualnom sahranjivanju dece, kaže Dejvid Soren, profesor sa Univerziteta Arizona, koji poslednje tri decenije nadgleda arheološka iskopavanja na ovom lokalitetu.

Nova saznanja pružaju letimičan pogled na jedno prestravljeno društvo koje se suočilo sa smrtonosnom, nepoznatom bolešću. Arheolozi kažu da je to možda utrlo put kraju Rimskog carstva i čak sprečilo hunskog vojskovođu Atilu Biča Božjeg da sprovede invaziju na Italiju.

„Mora da je to bila situacija u kojoj ne znaš šta se događa, nemaš nikakvu predstavu o tome. U očajanju bi pokušao gotovo sve i poslušao bilo koga ko bi došao sa nekim odgovorom“, navodi Soren.

Soren kaže da je za grobnice saznao još 1987, kada je bio pozvan da poseti Lunjano, centar veštičarenja iz perioda Rimskog carstva. Tamo je video ono što je ostalo od nekadašnje vile, koja zauzima prostor veličine današnjeg tržnog centra.

Istraživači su pronašli ostatke piramidalno oblikovane trpezarije, prostorije za robove, tavanice koja pada koso na sve četiri strane, slika i zidnih mozaika. Usred blatom prekrivenih jama nalazili su se ostaci odojčadi, male dece i abortiranih fetusa, koji su bili zakopani zajedno sa gavranovim kandžama, žabljim kostima, bronzanim kotlovima ispunjenim pepelom i žrtvenom štenadi.

Arheolozi ove sahrane nazivaju „izopačenim sahranama“: bio je to drevni način sahranjivanja ljudi kojih su se plašili, budući da su verovali da imaju natprirodne moći kao što je povratak iz mrtvih, ili onih koji su kršili društvena pravila, navodi Vilson.

Soren i njegov tim arheologa od tada su iskopali ostatke 51 deteta za koje je dokazano, putem biomolekularnih testova, da su umrli od malarije, a za fetuse se veruje da su još pre rođenja bili osuđeni na propast usled ove bolesti. Najstarije dete imalo je deset godina, i to je upravo ono čiji su ostaci nedavno otkriveni. Istraživači još nisu sproveli dalje analize kojima bi utvrdili da li je dete umrlo od malarije, ali dokazi poput gnojnog zuba, što je propratni efekat bolesti, ukazuju da je to zaista i bio slučaj.

Lunjano nije jedini lokalitet gde su vršene „vampirske sahrane“. U Veneciji, na severu Italije, ostatke starije žene iz 16. veka, koja je sahranjena sa ciglom u ustima, a oktrivena 2009, nazvali su „vampir iz Venecije“. U Engleskoj, 120 km severno od Londona, pronađen je prošle godine čovek iz trećeg ili četvrtog veka, koji je imao kamen na mestu gde mu je nekada bio jezik.

Iza svih ovih bizarnih otkrića nalaze se ljudska bića koja su živela u strahu, zaključuje Vilson.

U petom veku, u urbanizovanoj rimskoj imperiji koja je bila carstvo na umoru, pojavljivale su se brojne zaraze i bolesti koje su se širile putem zagađene hrane i vode. Močvare u okolini Rima bile su raj za komarce, što je stvorilo pogodnu sredinu za pojavu malarije, koja će kao bolest ostati neokrivena sve do 19. veka.

U saradnji sa Centrom za promociju nauke, „Danas“ predstavlja izabrane priče sa naučnopopularnog portala elementarium.cpn.rs