Vršac: Priča o jednom zamku

U zamku dominira trospratna donžon kula, koja je ugrađena u istočni bedem, dok se sa zapadne strane nalazila polukružna kula.

Dve kule bile su povezane severnim i južnim bedemima, a prostor između njih bio je pregrađen posebnim zidom, deleći dvorište zamka na istočni i zapadni deo.

Vršac, odnosno naselje Erdšomljo, prvi put je u pisanim izvorima pomenut u povelji pape Honorija III, datiranoj na 11. januar 1227. godine. On je u tom dokumentu potvrdio da je kaločki nadbiskup Ugrin kupio od ugarskog kralja Andrije II (1205-1235) grad Požegu u Slavoniji, dajući mu, pored novca, i posed Erdšomljo. Slede burne decenije i vekovi u kojima je zamak menjao vladare i države.

U najezdi Mongola 1241-1242. godine na Ugarsku stradaju i ravničarski krajevi današnjeg Banata. Nakon odlaska Mongola u proleće 1242. godine, kako bi ojačao odbrambeni sistem zemlje kralj Bela IV (1235-1270) je započeo masovnu izgradnju kamenih utvrđenja širom Ugarske, naročito u pograničnim područjima.

U decenijama nakon mongolske najezde veruje se da je podignut i zamak u Vršcu, a prvi sačuvani podatak o njemu potiče iz 1323. godine.

Početkom 15. veka naselje i zamak Vršac preuzimaju srpski despoti. Despot Stefan Lazarević ga je najverovatnije dobio kao posed od ugarskog kralja Žigmunda u periodu saradnje dva vladara, koja je uspostavljena sporazumom iz 1403/1404. godine i koja je trajala sve do despotove smrti 1427. godine.

Nasledio ga je despot Đurađ Branković (1427-1456), koji je najverovatnije vladao Vršcem od 1431. godine, a gubi ga u vreme nakon pada Smedereva 1439. godine, kada mu zamak oduzima tadašnji ugarski kralj Vladislav I Jagelonac (1440-1444).

Sa ugarskim vladarom despot Đurađ se izmirio 1441. godine, ali je to morao da plati prepuštanjem velikog broja svojih poseda u Ugarskoj erdeljskom vojvodi Janošu Hunjadiju.

Vršac je opet prešao u ruke despota Đurđa Brankovića nakon Hunjadijevog zarobljavanja u Srbiji 1448. godine, do čega je došlo posle teškog poraza ugarske vojske u sukobu sa Turcima na Kosovu polju.

Gubernator Ugarske se zarobljeništva u Smederevu, koje su Turci vratili despotu Đurđu 1444. godine, oslobodio tek pošto se obavezao da će platiti ratnu štetu koju je načinio u Srbiji nakon poraza na Kosovu polju i vratiti despotu posede koje mu je ranije uzeo, osim onih koje je držao prema njihovim ranijim ugovorima.

Godine 1458. Vršac iz ruku Brankovića prelazi u ruke ugarskog velikaša Mihaila Silađija, a nakon njegovog zarobljavanja i pogubljenja u Carigradu Vršac ponovo postaje kraljevski posed.

Sve do 1552. Vršac je bio slobodan, a te godine da je tokom pohoda na Temišvar osvojio Ahmed paša, drugi vezir sultana Sulejmana Veličanstvenog (1520-1566).

Vršački zamak se nalazi pod zaštitom države i proglašen je nepokretnim kulturnim dobrom od velikog značaja i zaštićen je kao spomenik kulture još 1948. godine.

Konzervatorski i restauratorski radovi na Vršačkoj kuli su izvođeni 1984. i 1993. godine, a od 1997. do 2002. godine u njoj su trajali arheološki radovi.

Rad na obnovi donžon kule i dela tvrđave počeli su 2009, a završeni 2015. godine, kada je delimično obnovljena Vršačka kula svečano otvorena za posetioce i svedoči o burnoj prošlosti naroda na ovom području Evrope privlačeći ne samo Vrščane nego i brojne turiste.

Izvor: Fejsbuk stranica Srpska srednjovekovna istorija